โยชูวา 10-12

Thai New Contemporary Bible

ดวงอาทิตย์หยุดนิ่ง

10 เมื่อกษัตริย์อาโดนีเซเดคแห่งเยรูซาเล็มได้ยินเรื่องราวที่โยชูวาเข้ายึดและทำลายล้างเมืองอัยให้หมดสิ้นและฆ่ากษัตริย์ของเมืองนั้น เช่นเดียวกับที่ได้ทำลายเมืองเยรีโคและกษัตริย์ของเมืองนั้น และเรื่องที่ชาวเมืองกิเบโอนได้ทำสัญญาไมตรีกับอิสราเอลและอาศัยอยู่ใกล้พวกเขาแล้ว ²เขากับประชาชนของเขาก็หวั่นวิตกยิ่งนัก เพราะกิเบโอนเป็นเมืองสำคัญเท่ากับนครหลวงทั้งหลาย และใหญ่กว่าเมืองอัย ชายทั้งปวงก็ล้วนแต่เป็นนักรบแกล้วกล้า ³ดังนั้นกษัตริย์อาโดนีเซเดคแห่งเยรูซาเล็ม จึงส่งคนไปพบกษัตริย์อื่นๆ คือ กษัตริย์โฮฮัมแห่งเฮโบรน กษัตริย์ปิรามแห่งยารมูท กษัตริย์ยาเฟียแห่งลาคีช และกษัตริย์เดบีร์แห่งเอกโลน และขอร้องว่า ⁴“โปรดมาช่วยเราโจมตีกิเบโอน เพราะพวกเขาได้ไปทำสัญญาไมตรีกับโยชูวาและชนอิสราเอล”

⁵กษัตริย์ทั้งห้าของชาวอาโมไรต์คือ กษัตริย์แห่งเยรูซาเล็ม เฮโบรน ยารมูท ลาคีช และเอกโลน จึงรวมกำลังกัน และเคลื่อนทัพออกมาบุกโจมตีกิเบโอน

⁶ชาวกิเบโอนจึงส่งข่าวมาถึงโยชูวาที่ค่ายพักในกิลกาลว่า “ขออย่าทอดทิ้งผู้รับใช้ของท่าน โปรดมาช่วยพวกเราโดยเร็ว โปรดช่วยพวกเราด้วย เพราะกษัตริย์ทั้งปวงของชาวอาโมไรต์จากแถบเทือกเขาได้รวมกำลังกันมาโจมตีเราแล้ว”

⁷โยชูวากับกองกำลังทั้งหมดรวมทั้งนักรบชั้นยอดทั้งปวงจึงยกทัพออกจากกิลกาลไปช่วยกิเบโอน ⁸องค์พระผู้เป็นเจ้าตรัสกับโยชูวาว่า “อย่ากลัวพวกเขาเลย เรามอบคนเหล่านี้ไว้ในมือของเจ้าแล้ว จะไม่มีใครยืนหยัดต่อสู้เจ้าได้”

⁹โยชูวากับพวกเดินทางตลอดคืนจากกิลกาล เข้าจู่โจมกองทัพของศัตรู โดยที่ฝ่ายนั้นไม่ทันรู้ตัว ¹⁰องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงกระทำให้พวกเขาแตกตื่นต่อหน้าอิสราเอล ซึ่งได้รับชัยชนะยิ่งใหญ่ที่กิเบโอน อิสราเอลตามฆ่าพวกเขาตลอดทางขึ้นไปเบธโฮโรนถึงอาเซคาห์และมักเคดาห์ ¹¹ขณะที่ศัตรูวิ่งหนีมาตามทางจากเบธโฮโรนไปยังอาเซคาห์ องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงทำลายพวกเขาด้วยลูกเห็บขนาดใหญ่จากท้องฟ้า คนตายเพราะลูกเห็บมากยิ่งกว่าด้วยคมดาบของชาวอิสราเอล

¹²ในวันที่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงกระทำให้ชาวอาโมไรต์พ่ายแพ้อิสราเอล โยชูวากราบทูลองค์พระผู้เป็นเจ้าต่อหน้าอิสราเอลว่า

“ขอให้ดวงอาทิตย์หยุดนิ่งอยู่เหนือกิเบโอน
ขอให้ดวงจันทร์หยุดอยู่กับที่เหนือหุบเขาอัยยาโลน”
¹³ดังนั้นดวงอาทิตย์ก็หยุดนิ่ง
และดวงจันทร์หยุดโคจร
ตราบจนชนชาตินั้นแก้แค้นศัตรูราบคาบ^[a]

ดังที่มีบันทึกไว้ในหนังสือของยาชาร์

ดวงอาทิตย์ค้างอยู่กลางท้องฟ้าและไม่ได้ตกดินเป็นเวลาหนึ่งวันเต็ม ¹⁴ไม่เคยมีวันแบบนั้นมาก่อน และจะไม่มีวันแบบนั้นอีกเลย ที่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงฟังคำอธิษฐานของมนุษย์อย่างนั้น องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงต่อสู้เพื่ออิสราเอลอย่างแน่นอน!

¹⁵แล้วโยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงก็กลับมายังค่ายพักที่กิลกาล

กษัตริย์อาโมไรต์ทั้งห้าถูกฆ่า

¹⁶ฝ่ายกษัตริย์ทั้งห้าองค์หลบหนีไปซ่อนตัวอยู่ในถ้ำที่มักเคดาห์ ¹⁷เมื่อโยชูวาได้รับรายงานว่าพบกษัตริย์ทั้งห้าซ่อนตัวอยู่ในถ้ำที่มักเคดาห์ ¹⁸เขาจึงสั่งว่า “จงกลิ้งหินก้อนใหญ่ปิดปากถ้ำและวางทหารเฝ้าไว้ ¹⁹แต่อย่ารามือ! จงตามล่าศัตรู ตีขนาบจากด้านหลัง อย่าปล่อยให้พวกเขากลับเข้าเมืองได้ เพราะพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่านทรงมอบพวกเขาไว้ในมือของท่านแล้ว”

²⁰โยชูวากับชนอิสราเอลจึงทำลายล้างพวกเขาหมดสิ้น ประหารเกือบทุกคน มีไม่กี่คนที่หนีไปถึงเมืองป้อมปราการของตน ²¹ทั้งกองทัพกลับมาหาโยชูวายังค่ายพักที่มักเคดาห์อย่างปลอดภัยทุกคน หลังจากนั้นไม่มีผู้ใดกล้าเอ่ยปากว่าชาวอิสราเอลอีกเลย

²²โยชูวาสั่งว่า “จงเปิดปากถ้ำและนำตัวกษัตริย์ทั้งห้าออกมาหาเรา” ²³ดังนั้นพวกเขาจึงนำกษัตริย์ทั้งห้าออกมาจากถ้ำ คือกษัตริย์แห่งเยรูซาเล็ม เฮโบรน ยารมูท ลาคีช และเอกโลน ²⁴เมื่อพวกเขานำเหล่ากษัตริย์มาหาโยชูวา โยชูวาเรียกประชุมชายชาวอิสราเอลทั้งหมดและสั่งแม่ทัพนายกองที่มากับตนว่า “จงเหยียบคอกษัตริย์เหล่านี้” พวกเขาก็ก้าวออกมาเหยียบคอกษัตริย์ทั้งห้านั้น

²⁵โยชูวากล่าวกับพวกเขาว่า “อย่ากลัวหรือท้อใจเลย จงเข้มแข็งและกล้าหาญเถิด องค์พระผู้เป็นเจ้าจะทรงกระทำเช่นนี้ต่อศัตรูทั้งปวงที่ท่านจะต่อสู้ด้วย” ²⁶แล้วโยชูวาก็ประหารกษัตริย์ทั้งห้าและแขวนไว้บนต้นไม้ห้าต้นจนถึงเวลาเย็น

²⁷เมื่อดวงอาทิตย์ตกดิน โยชูวาสั่งให้ปลดร่างของกษัตริย์ทั้งห้านั้นลงจากต้นไม้ มาโยนทิ้งในถ้ำที่พวกเขาเคยหลบซ่อนตัว แล้วให้สุมก้อนหินเป็นกองพะเนินตรงปากถ้ำ ซึ่งยังคงอยู่ที่นั่นตราบจนทุกวันนี้

มีชัยเหนือเมืองทางใต้

²⁸ในวันนั้นโยชูวาเข้ายึดเมืองมักเคดาห์ ฆ่ากษัตริย์ด้วยดาบและทำลายล้างทุกคนในเมืองนั้นจนหมดสิ้น ทั่วทั้งเมืองไม่มีผู้ใดรอดชีวิตอยู่ แล้วโยชูวาก็ทำต่อกษัตริย์แห่งมักเคดาห์เหมือนที่ได้ทำต่อกษัตริย์แห่งเยรีโค

²⁹แล้วโยชูวากับชาวอิสราเอลทั้งปวงจึงเคลื่อนพลออกจากมักเคดาห์เพื่อไปโจมตีลิบนาห์ ³⁰ที่นั่นก็เช่นเดียวกัน องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงมอบเมืองนั้นและกษัตริย์ไว้ในมืออิสราเอล ชาวเมืองทุกคนถูกประหารหมดสิ้นไม่เหลือรอดสักคนเดียว แล้วโยชูวาก็ทำต่อกษัตริย์ของเมืองนั้นเหมือนที่ได้ทำต่อกษัตริย์เยรีโค ³¹จากลิบนาห์ โยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงเข้าโจมตีลาคีช ³²องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงมอบลาคีชแก่อิสราเอล ในวันที่สองโยชูวายึดเมืองได้ เขาทำลายเมืองนั้นและฆ่าฟันชาวเมืองทุกคนเช่นเดียวกับที่ลิบนาห์ ³³ระหว่างการเข้าโจมตีลาคีช กษัตริย์โฮรามแห่งเกเซอร์ยกทัพมาช่วยป้องกันเมือง แต่พ่ายแพ้โยชูวากับกองทัพและถูกฆ่าตายหมด

³⁴จากลาคีชโยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงบุกเข้าโจมตีเมืองเอกโลน ³⁵พวกเขายึดเมืองได้ในวันนั้นเองและฆ่าฟันด้วยดาบ และทำลายล้างทุกคนในเมืองนั้นจนหมดสิ้นเหมือนที่ได้ทำต่อลาคีช

³⁶จากเอกโลนโยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงบุกเข้าโจมตีเมืองเฮโบรน ³⁷เข้ายึดเมืองและหมู่บ้านโดยรอบ เขาฆ่ากษัตริย์และชาวเมืองทั้งหมดด้วยดาบ ไม่มีเหลือรอดแม้สักคนเดียว พวกเขาทำลายล้างเมืองและทุกคนจนหมดสิ้นเช่นเดียวกับที่ได้ทำต่อเอกโลน

³⁸แล้วโยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงกลับลงไปโจมตีเดบีร์ ³⁹พวกเขาเข้ายึดเมืองพร้อมทั้งหมู่บ้านต่างๆ ฆ่าฟันกษัตริย์และชาวเมืองทุกคนด้วยดาบ พวกเขาทำลายล้างทุกคนจนหมดสิ้นเหมือนที่ได้ทำต่อลิบนาห์และเฮโบรน ไม่มีเหลือรอดสักคนเดียว

⁴⁰เป็นอันว่าโยชูวาพิชิตดินแดนแถบนั้นทั้งหมด ไม่ว่าแถบเทือกเขาเนเกบ เชิงเขาด้านตะวันตก ลาดเขา ตลอดจนกษัตริย์ทั้งปวง ไม่มีเหลือรอดแม้สักคนเดียว โยชูวาทำลายล้างทุกสิ่งที่มีลมหายใจตามที่พระยาห์เวห์พระเจ้าแห่งอิสราเอลทรงบัญชาไว้ ⁴¹โยชูวาปราบหมดตั้งแต่คาเดชบารเนียจนจดกาซา และจากเขตแดนโกเชนทั้งหมดจนถึงกิเบโอน ⁴²โยชูวารบชนะกษัตริย์ต่างๆ และดินแดนของเขาทั้งหมดในคราวเดียวกัน เพราะพระยาห์เวห์พระเจ้าแห่งอิสราเอลทรงสู้รบเพื่ออิสราเอล

⁴³แล้วโยชูวากับอิสราเอลทั้งปวงกลับคืนสู่ค่ายพักในกิลกาล

พิชิตดินแดนทางเหนือ

11 เมื่อกษัตริย์ยาบินแห่งฮาโซร์ได้ยินเรื่องราวที่เกิดขึ้น ก็ส่งข่าวไปยังกษัตริย์โยบับแห่งมาโดน กษัตริย์แห่งชิมโรน กษัตริย์แห่งอัคชาฟ ²และกษัตริย์ทั้งหลายในแถบภูเขาทางเหนือในอาราบาห์ซึ่งอยู่ทางตอนใต้ของคินเนเรท ในเชิงเขาทางตะวันตก และในนาโฟทโดร์^[b]ทางตะวันตก ³ชาวคานาอันทั้งด้านตะวันออกและตะวันตก ชาวอาโมไรต์ ชาวฮิตไทต์ ชาวเปริสซี ชาวเยบุสในแดนเทือกเขา ชาวฮีไวต์ที่เชิงเขาเฮอร์โมนในดินแดนมิสปาห์ ⁴พวกเขายกทัพมาพร้อมกับไพร่พลทั้งหมด พร้อมทั้งม้าและรถม้าศึกจำนวนมหาศาลเหมือนทรายที่ชายทะเล ⁵กษัตริย์ทั้งหมดนี้รวมกำลังกัน และมาตั้งค่ายอยู่ที่ลำห้วยเมโรม เพื่อจะสู้รบกับอิสราเอล

⁶องค์พระผู้เป็นเจ้าตรัสกับโยชูวาว่า “อย่ากลัวพวกเขาเลย เพราะวันพรุ่งนี้เวลาเดียวกัน เราจะมอบพวกเขาให้อิสราเอลประหาร จงตัดเอ็นน่องม้าและเผารถม้าศึกของพวกเขา”

⁷ดังนั้นโยชูวากับกองทัพทั้งหมดจึงยกทัพมาถึงลำห้วยเมโรมและรุกเข้าโจมตีทันที ⁸องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงมอบพวกเขาไว้ในมืออิสราเอลซึ่งรุกไล่พวกเขาไปไกลถึงไซดอนใหญ่และมิสเรโฟทมาอิม ไปทางตะวันออกสู่หุบเขามิสปาห์ จนกระทั่งไม่มีศัตรูเหลือรอดสักคนเดียว ⁹โยชูวาก็ทำตามพระบัญชาขององค์พระผู้เป็นเจ้าเขาตัดเอ็นน่องม้าและเผารถม้าศึก

¹⁰ครั้งนั้นโยชูวาได้วกกลับมายึดเมืองฮาโซร์และฆ่ากษัตริย์ของเมืองนั้นด้วยดาบ (ฮาโซร์เคยเป็นเมืองเอกของอาณาจักรเหล่านั้น) ¹¹ทุกคนในเมืองนั้นถูกฆ่าตายด้วยดาบ อิสราเอลทำลาย^[c]พวกเขาหมดสิ้น ไม่มีสักชีวิตเหลือรอดอยู่ แล้วเขาก็เผาเมืองฮาโซร์

¹²แล้วโยชูวาเข้าโจมตีและทำลายล้างนครต่างๆ กษัตริย์ทั้งหลายกับชาวเมืองทั้งปวงถูกทำลายหมดสิ้น ตามที่โมเสสผู้รับใช้ขององค์พระผู้เป็นเจ้าสั่งไว้ ¹³อย่างไรก็ตามอิสราเอลไม่ได้เผาเมืองใดวอดวายเป็นเถ้าถ่าน ยกเว้นเมืองฮาโซร์ซึ่งโยชูวาได้เผาทำลาย ¹⁴ชาวอิสราเอลริบข้าวของและฝูงสัตว์ในเมืองปรักหักพังเหล่านั้นไว้เป็นของตน แต่ฆ่าฟันชาวเมืองทั้งหมด ไม่มีสักชีวิตเหลือรอดอยู่ ¹⁵องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงบัญชาโมเสสผู้รับใช้ของพระองค์ไว้อย่างไร โมเสสก็สั่งโยชูวา และโยชูวาก็ปฏิบัติตามครบถ้วนทุกประการตามที่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงบัญชาโมเสสไว้อย่างนั้น

¹⁶เป็นอันว่าโยชูวาพิชิตดินแดนทั้งหมด คือแถบเทือกเขาเนเกบทั้งหมด ดินแดนโกเชนทั้งหมด เชิงเขาด้านตะวันตก อาราบาห์ เนินเขาและเชิงเขาของอิสราเอล ¹⁷จากภูเขาฮาลักซึ่งขึ้นตรงไปยังเสอีร์ ไปถึงบาอัลกาดในหุบเขาเลบานอนตรงเชิงเขาเฮอร์โมน โยชูวาจับกุมและประหารกษัตริย์ทั้งปวงของดินแดนเหล่านั้น ¹⁸โยชูวาสู้รบตบมือกับกษัตริย์เหล่านี้อยู่นาน ¹⁹ไม่มีเมืองใดทำสัญญาไมตรีกับอิสราเอลยกเว้นชาวฮีไวต์ที่อาศัยในกิเบโอน เมืองอื่นๆ ล้วนถูกยึดครอง และพ่ายแพ้ในการรบ ²⁰เพราะองค์พระผู้เป็นเจ้าเองทรงให้กษัตริย์เหล่านั้นมีใจแข็งกระด้าง คิดจะสู้รบกับอิสราเอล เพื่อพระองค์จะทรงทำลายล้างพวกเขาจนหมดสิ้นโดยปราศจากความเมตตาตามที่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงบัญชาโมเสสไว้

²¹ครั้งนั้นโยชูวาออกไปทำลายมนุษย์ยักษ์อานาคซึ่งอาศัยอยู่ในดินแดนเทือกเขาจากเฮโบรน เดบีร์ และอานาบ จากดินแดนเทือกเขาทั้งหมดของยูดาห์และอิสราเอล โยชูวาได้ทำลายล้างพวกเขาและเมืองของพวกเขาจนหมดสิ้น ²²ไม่มีชาวอานาคหลงเหลืออยู่ในแดนอิสราเอล แต่มีหลงเหลืออยู่บ้างในกาซากัทและอัชโดด ²³เป็นอันว่าโยชูวายึดดินแดนทั้งหมดได้ตามที่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงบัญชาโมเสสไว้ และเขาได้มอบให้เป็นกรรมสิทธิ์ของชนอิสราเอลตามแต่ละเผ่า แล้วแผ่นดินนั้นก็สงบว่างเว้นจากสงคราม

กษัตริย์ทั้งหลายซึ่งถูกอิสราเอลพิชิต

12 กษัตริย์ของเมืองทั้งหลายทางฟากตะวันออกของแม่น้ำจอร์แดน ซึ่งถูกอิสราเอลทำลายและเข้าครอบครอง ตั้งแต่โกรกธารอารโนนจดภูเขาเฮอร์โมน รวมแถบตะวันออกทั้งหมดของอาราบาห์ ได้แก่

²กษัตริย์สิโหนแห่งอาโมไรต์ผู้ครอบครองในเฮชโบน ดินแดนของเขาจากอาโรเออร์ซึ่งอยู่ริมโกรกธารอารโนน คือจากตอนกลางของโกรกธารนี้ไปจดแม่น้ำยับบอก ซึ่งเป็นพรมแดนของชาวอัมโมน ครอบคลุมอาณาเขตครึ่งหนึ่งของกิเลอาด ³และอาราบาห์ตะวันออกจากทะเลคินเนเรท^[d]ถึงทะเลอาราบาห์ (ทะเลเกลือ^[e]) ถึงเบธเยชิโมทและด้านใต้ไปถึงลาดเขาปิสกาห์

⁴และดินแดนของกษัตริย์โอกแห่งบาชานซึ่งเป็นหนึ่งในเรฟาอิมกลุ่มสุดท้าย ครอบครองอยู่ที่อัชทาโรทและเอเดรอี ⁵เขาครอบครองภูเขาเฮอร์โมน สาเลคาห์ บาชานทั้งหมด จนถึงชายแดนของชาวเกชูร์และมาอาคาห์ และอีกครึ่งหนึ่งของกิเลอาดจนถึงพรมแดนของกษัตริย์สิโหนแห่งเฮชโบน

⁶โมเสสผู้รับใช้ขององค์พระผู้เป็นเจ้าและชนอิสราเอลพิชิตพวกเขา และโมเสสผู้รับใช้ขององค์พระผู้เป็นเจ้ามอบดินแดนนี้ให้เป็นกรรมสิทธิ์ของเผ่ารูเบน เผ่ากาด และเผ่ามนัสเสห์ครึ่งเผ่า

⁷ต่อไปนี้คือรายชื่อกษัตริย์ทั้งหลายซึ่งโยชูวากับชนอิสราเอลพิชิตทางฟากตะวันตกของแม่น้ำจอร์แดน จากบาอัลกาดในหุบเขาเลบานอนจดภูเขาฮาลัก เรื่อยไปจนถึงเสอีร์ (โยชูวายกให้เป็นกรรมสิทธิ์ของอิสราเอลเผ่าต่างๆ ตามแต่ละเผ่า คือ ⁸แถบเทือกเขา แถบเชิงเขาตะวันตก อาราบาห์ ลาดเขา ถิ่นกันดารและเนเกบ เป็นดินแดนของชาวฮิตไทต์ ชาวอาโมไรต์ ชาวคานาอัน ชาวเปริสซี ชาวฮีไวต์ และชาวเยบุส) ได้แก่

⁹กษัตริย์แห่งเยรีโค	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งอัย (ใกล้เบธเอล)	หนึ่ง
¹⁰กษัตริย์แห่งเยรูซาเล็ม	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเฮโบรน	หนึ่ง
¹¹กษัตริย์แห่งยารมูท	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งลาคีช	หนึ่ง
¹²กษัตริย์แห่งเอกโลน	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเกเซอร์	หนึ่ง
¹³กษัตริย์แห่งเดบีร์	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเกเดอร์	หนึ่ง
¹⁴กษัตริย์แห่งโฮรมาห์	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งอาราด	หนึ่ง
¹⁵กษัตริย์แห่งลิบนาห์	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งอดุลลัม	หนึ่ง
¹⁶กษัตริย์แห่งมักเคดาห์	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเบธเอล	หนึ่ง
¹⁷กษัตริย์แห่งทัปปูวาห์	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเฮเฟอร์	หนึ่ง
¹⁸กษัตริย์แห่งอาเฟค	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งลาชาโรน	หนึ่ง
¹⁹กษัตริย์แห่งมาโดน	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งฮาโซร์	หนึ่ง
²⁰กษัตริย์แห่งชิมโรนเมโรน	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งอัคชาฟ	หนึ่ง
²¹กษัตริย์แห่งทาอานาค	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งเมกิดโด	หนึ่ง
²²กษัตริย์แห่งเคเดช	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งโยกเนอัมในคารเมล	หนึ่ง
²³กษัตริย์แห่งโดร์ (ในนาโฟทโดร์^[f])	หนึ่ง
กษัตริย์แห่งโกยิมในกิลกาล	หนึ่ง
²⁴กษัตริย์แห่งทีรซาห์	หนึ่ง
	รวมกษัตริย์ทั้งหมด 31 องค์

Footnotes

10:13 หรือมีชัยเหนือศัตรู
11:2 หรือในเขตที่สูงโดร์
11:11 คำนี้ในภาษาฮีบรูหมายถึงสิ่งของหรือบุคคลที่ถวายแด่องค์พระผู้เป็นเจ้าแล้วไม่อาจเรียกคืนได้ มักจะต้องทำลายให้หมดสิ้นไป เช่นเดียวกับข้อ 12,20 และ 21
12:3 คือ กาลิลี
12:3 คือ ทะเลตาย
12:23 หรือที่ราบสูงโดร์

Thai New Contemporary Bible (TNCV)