Bible in 90 Days

²² Indi ka magtimalos. Magsalig ka lang sa Ginoo, kag buligan ka niya.

²³ Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga nagapangdaya sa pagkilo. Indi ina maayo nga himuon.

²⁴ Ang Ginoo amo ang nagabuot sang aton kabuhi, gani indi ta mahibaluan kon ano ang aton palaabuton.^[a]

²⁵ Delikado kon magpadasodaso ka sa pagpromisa nga ihalad mo ang isa ka butang sa Ginoo. Dapat hunahunaon mo anay antes ka magpromisa.

²⁶ Kon maghukom ang maalamon nga hari, ginasiguro gid niya nga mahibaluan ang naghimo sang malain, kag dayon ginasilutan niya.

²⁷ Ang aton konsensya^[b] ginagamit sang Ginoo nga magpasanag sang aton kabuhi, kag paagi sini mausisa naton ang aton pagkatawo.

²⁸ Kon maayo kag matutom ang isa ka hari, indi siya maano kag magapadayon ang iya paghari.

²⁹ Bugal sang mga pamatan-on ang ila kusog, kag dungog sang mga tigulang ang ila katigulangon.^[c]

³⁰ Kon kaisa maayo nga masilutan kita agod magbag-o kita.

21 Ang hunahuna sang mga hari pareho sa suba nga ginakontrolar sang Ginoo ang pag-ilig sini. Ginakontrolar niya ini suno sa iya gusto.

² Mahimo nga nagahunahuna kita nga husto na gid ang tanan ta nga ginahimo, pero ang Ginoo lang ang makahukom kon ano gid ang aton motibo.

³ Mas nalipay pa ang Ginoo kon maghimo sang husto kag matarong ang isa ka tawo sang sa maghalad siya sang mga halad.

⁴ Sala ang pagpabugal kag ang pagkamatinaas-taason. Makilala mo ang malaot nga mga tawo sa sina nga pamatasan.

⁵ Kon magplano ka sing maayo kag magmapisan, sigurado nga magauswag ka. Kon magpadasodaso ka, sigurado nga magaimol ka.

⁶ Ang manggad nga nakuha sa pagpangdaya dali lang madula, kag magadala ini sang kamatayon sa tawo.

⁷ Ang kapintas sang mga malaot amo ang makapalaglag sa ila, kay indi sila gusto maghimo sang matarong.

⁸ Indi tadlong ang pagginawi sang tawo nga may sala, pero tadlong ang pagginawi sang tawo nga wala sing sala.

⁹ Mas maayo pa nga mag-estar sa ibabaw sang atop sang balay^[d] sang sa mag-estar sa sulod sang balay upod sa asawa nga palaaway.

¹⁰ Ang mga malaot gusto lang gid permi maghimo sang malain; wala sila sing kaluoy sa ila isigkatawo.

¹¹ Kon silutan ang mga nagapangyaguta, ang pareho nila nga mga wala sing alam makatuon nga magmaalamon. Ang maalamon nga tawo nagamaalamon pa gid kon ginatudluan siya.

¹² Nahibaluan sang matarong nga Dios ang ginahimo sang panimalay sang mga malaot, kag pagasilutan niya sila.

¹³ Kon wala mo ginasapak ang mga imol kon magpangayo sila sang bulig, indi ka man pagsapakon kon magpangayo ka sang bulig.

¹⁴ Kon regaluhan mo sa sekreto ang tawo nga akig sa imo, madula ang iya kaakig.

¹⁵ Kon magluntad ang hustisya, nagakalipay ang mga matarong, pero ginakulbaan ang mga malain.

¹⁶ Kamatayon ang dangatan sang tawo nga nagalikaw sa kaalam.

¹⁷ Ang tawo nga nagapatuyang, nga nagapagusto lang sang papunsyon, indi gid magmanggaranon kundi magaimol pa gani.

¹⁸ Ginasilutan ang mga malaot kag maluibon agod maluwas ang mga matarong.

¹⁹ Mas maayo pa nga mag-estar sa desierto sang sa mag-estar sa balay upod sa palaaway kag mainiton nga asawa.

²⁰ Ang maalamon nga tawo nagatigana gid para sa palaabuton, pero ang buang-buang nga tawo nagapagusto lang kagasto.

²¹ Ang tawo nga nagatinguha gid nga magkabuhi nga maayo kag matarong magakabuhi sing malawig kag madinalag-on, kag padunggan siya sang mga tawo.

²² Ang kumander nga maayo sa taktika makaagaw sang siyudad nga may madamo nga mga soldado, kag makaguba sang mga pader sini nga ginasaligan sang sadto nga mga soldado.

²³ Ang tawo nga nagahalong sa iya mga ginahambal makalikaw sa gamo.

²⁴ Ang bugalon kag matinaas-taason nga tawo makilala mo kay nagapangyaguta siya, kag puwerte siya magpahambog.

²⁵ Kon madamo ang imo ginahandom pero matamad ka mag-obra, makalaglag ina sa imo.

²⁶ Ang matamad nga tawo permi lang nagahandom nga makabaton, pero ang matarong nga tawo nagahatag nga wala sing hawid-hawid.

²⁷ Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga halad sang mga malaot, labi na gid kon ginahalad nila ini nga may malain nga motibo.

²⁸ Ang butigon nga saksi indi na pagpahambalon,^[e] pero ang saksi nga nagasugid sang matuod^[f] padayon nga pahambalon.

²⁹ Ang malaot nga tawo wala nagakabalaka sa iya mga ginahimo, pero ang matarong iya ginahunahuna niya sing maayo ang iya mga ginahimo.

³⁰ Wala sing kaalam, pag-intiendi, ukon laygay nga makatupong sa Ginoo.

³¹ Bisan preparado na ang mga kabayo sa inaway, ang Ginoo lang ang makapadaog.

22 Mas maayo nga pilion ang maayo nga reputasyon sang sa madamo nga manggad. Ang pagtahod sang mga tawo sa imo mas bilidhon pa sang sa bulawan kag pilak.

² Ang manggaranon kag ang imol pareho lang nga ginhimo sang Ginoo.

³ Nagalikaw ang maalamon nga tawo kon masugata niya ang katalagman, pero wala nagalikaw ang tawo nga wala sing alam, gani nagaantos siya.

⁴ Ang pagtahod sa Ginoo kag ang pagpaubos makahatag sa imo sang manggad, dungog, kag malawig nga kabuhi.

⁵ Nagalakat ang mga malaot sa dalan nga tunukon kag may mga siod. Maglikaw ka sa sina nga dalan kon ginatipigan mo ang imo kabuhi.

⁶ Tudlui ang bata sang husto nga pagginawi, kag dumdumon niya ina bisan tigulang na siya.

⁷ Ang mga imol ginadumalahan sang mga manggaranon, kag ang mga nagautang ulipon sang mga nagapautang.

⁸ Ang nagapanggas sang kalautan magaani sang kalaglagan, kag mauntat na ang iya pagpanghalit sa iban.

⁹ Pakamaayuhon sang Dios ang mga mahinatagon nga nagahatag sang pagkaon sa mga imol.

¹⁰ Kon palayason ang mga tawo nga nagapangyaguta, madula na ang pagbinaisay, pag-ilinaway, kag pag-insultuhanay.

¹¹ Mangin amigo sang hari ang tawo nga sinsero kag malulo maghambal.

¹² Ginabantayan maayo sang Ginoo ang mga maalamon, pero ginaguba niya ang mga plano sang mga maluibon.

¹³ Ang matamad nga tawo indi magguwa sa balay kay kuno may leon sa guwa kag basi tukbon siya.

¹⁴ Ang mga ginahambal sang malain nga babayi makahalit sa imo pareho sa madalom nga buho, kag sa sini nga buho nagakahulog ang mga ginakaugtan sang Ginoo.

¹⁵ Batasan na sang mga bata ang pagbinuang, pero matadlong ini nga batasan kon disiplinahon sila.

¹⁶ Magaimol ang tawo nga nagahatag sa mga manggaranon ukon nagapigos sa mga imol agod magmanggaranon siya.

Ang 30 ka Importante nga mga Hulubaton

¹⁷ Ang mga masunod amo ang dugang pa nga ginasiling sang maalamon nga mga tawo. Pamatii ini sing maayo samtang ginatudlo ko ini sa imo, ¹⁸ kay magmalipayon ka gid kon mahibaluan mo kag masaulo ini. ¹⁹ Ginatudlo ko ini subong sa imo agod magsalig ka sa Ginoo.

²⁰ Nagsulat ako sang 30 ka hulubaton nga makalaygay kag makahatag sa imo sang kaalam. ²¹ Paagi sini mahibaluan mo kon ano ang kamatuoran, kag makahatag ka sing masaligan nga sabat sa tawo nga magpamangkot sa imo.^[g]

‒1‒

²² Indi ka magpamintaha sa mga imol, kag indi sila pagdaog-dauga sa korte, ²³ kay ang Ginoo amo ang magadepensa sa ila. Kag kon ano ang inyo himuon sa ila nga indi maayo amo man ang himuon sang Ginoo sa inyo.

‒2‒

²⁴ Indi ka magpakig-abyan sa tawo nga dali maakig, ²⁵ kay basi kon magpareho ka man sa iya, kag masiod ka sa sina nga batasan.

‒3‒

²⁶ Indi ka magpromisa nga ikaw ang magbayad sang utang sang iban. ²⁷ Kay kon indi ka makabayad, kuhaon nila bisan ang imo hiligdaan.

‒4‒

²⁸ Indi mo paghalinon ang muhon^[h] nga ginbutang sang una sang imo mga katigulangan.

‒5‒

²⁹ Ang tawo nga maayo mag-obra magaalagad sa mga hari kag indi sa ordinaryo nga mga tawo.

‒6‒

23 Kon magkaon ka upod sa isa ka pangulo, magbantay ka gid sa imo hulag. ² Kon palakaon ka, punggi ang imo kaugalingon. ³ Indi ka magkaibog sa manamit nga pagkaon nga ginhanda niya, kay basi kon ginatilawan lang niya ang imo pagginawi.

‒7‒

⁴ Indi pagpakapuyi ang imo kaugalingon sa sobra nga pagpaninguha nga magmanggaranon. Sa baylo, punggi ang imo kaugalingon kag hunahunaa kon ano ang husto. ⁵ Ang kuwarta madula sa isa lang ka pamisok, nga daw sa may pakpak kag nagalupad palayo pareho sa agila.

‒8‒

⁶ Indi ka magkaon ukon magkaibog sa pagkaon nga ginhanda sang kuripot nga tawo, bisan manamit pa ini. ⁷ Kay ang tawo nga pareho sina nagabantay kon ano kadamo ang imo ginakaon.^[i] Nagasiling siya, “Sige, kaon pa.” Pero ato gali indi tinagipusuon ang iya pagsiling. ⁸ Gani iluad mo ang imo kinaon kag mangin wala sing pulos ang imo mga pagdayaw sa iya.

‒9‒

⁹ Indi ka magpakigsugilanon sa mga buang-buang, kay bisan may kaalam pa ang imo ginahambal wala lang gihapon ini sing pulos para sa ila.

‒10‒

¹⁰ Indi mo pag-agawon ang duta sang mga ilo paagi sa paghalin sang mga muhon sini nga dugay na. ¹¹ Kay ang Ginoo amo ang ila gamhanan nga manugdepensa. Siya ang magaapin sa ila kontra sa imo.

‒11‒

¹² Magpamati ka kon ginatadlong ang imo pamatasan agod makatuon ka.

‒12‒

^13-14 Indi ka magpabaya sa pagdisiplina sang imo bata. Ang paghanot indi makapatay sa iya, kundi makaluwas pa gani sa iya sa kamatayon.

‒13‒

^15-16 Anak, malipay gid ako kon mangin maalamon ka kag nagahambal sing husto.

‒14‒

¹⁷ Indi ka magkahisa sa mga makasasala kundi magtahod ka permi sa Ginoo. ¹⁸ Kag sigurado gid nga may maayo ka nga palaabuton, kag indi mapaslawan ang imo mga ginahandom.

‒15‒

¹⁹ Anak, magpamati ka sa mga ginatudlo ko sa imo. Magmaalamon ka kag sunda ang husto nga dalan. ^20-21 Indi ka magpareho^[j] sa mga palahubog kag palakaon, kay ina nga klase sang mga tawo dali mag-imol. Sagi lang sila katulog, gani sa ulihi magabayo na lang sila sang lapat.

‒16‒

²² Magpamati ka sa imo ginikanan nga naghatag sa imo sang kabuhi, kag indi sila pagpakalaina kon tigulang na sila. ²³ Tinguhai nga makabaton ka sang kamatuoran, kaalam, pagtadlong sa imo pamatasan, kag pag-intiendi. Kag indi mo gid ini pag-ibaylo sa bisan ano nga butang. ^24-25 Magakalipay gid ang imo ginikanan kon matarong kag maalamon ka. Igakalipay nila nga sila ang imo amay kag iloy.

‒17‒

²⁶ Anak, pamatii ako sing maayo, kag sunda ang akon pagkabuhi. ²⁷ Kay ang babayi nga nagabaligya sang iya lawas makahalit sa imo pareho sa madalom kag makitid nga buho. ²⁸ Pareho siya sa tulisan nga nagahulat sang mabiktima, kag siya ang kabangdanan sang pagluib sang madamo nga mga bana sa ila mga asawa.

‒18‒

²⁹ Sin-o ang tawo nga miserable, nagapangaway, nagareklamo, nagakapilasan nga sarang niya kuntani malikawan, kag nagapalamula ang iya mata? ³⁰ Siya amo ang tawo nga palahubog, nga mahilig magtilaw sang sari-sari nga ilimnon. ³¹ Indi ka magpaganyat sa maisog nga bino, nga kanami tulukon sa baso kag suwabe imnon. ³² Kay kon mahubog ka na, magalain ang imo pamatyag, nga daw sa ginkagat ka sang dalitan nga man-og. ³³ Kag bisan ano na lang ang imo makita, kag indi ka makahunahuna sing maayo. ³⁴ Ang pamatyag mo daw ara ka sa tunga sang lawod nga nagahigda sa ibabaw sang palo^[k] sang barko. ³⁵ Magasiling ka, “May naglampos kag nagsumbag sa akon, pero wala lang ako kabatyag. San-o pa ako maumpawan agod makainom ako liwat?”

‒19‒

24 Indi ka magkahisa sa mga malaot ukon maghandom nga magpakig-abyan sa ila. ² Kay ang ila lang ginahunahuna kag ginahambal amo ang pagpamintas sa iban.

‒20‒

^3-4 Kon maalamon ka, mapundar kag mapauswag mo ang imo panimalay.

‒21‒

⁵ Dako gid ang mabulig sang maalamon nga mga tawo sa pagdugang sang ikasarang sang mga mangangaway, ⁶ kay kinahanglan ang ila mga laygay sa pagpakig-away. Kag mas dako ang tsansa nga magdaog kon madamo ang mga manuglaygay.

‒22‒

⁷ Indi matungkad sang buang-buang nga tawo ang kaalam. Wala siya sing may mahambal kon importante na nga mga butang ang ginaestoryahan.

‒23‒

⁸ Ang tawo nga nagaplano permi sang malain kilalahon nga manugpadihot sing kalainan. ⁹ Sala ang bisan ano nga ginapahito sang buang-buang nga tawo, kag ginakangil-aran sang mga tawo ang nagapangyaguta.

‒24‒

¹⁰ Kon madulaan ka sang paglaom sa tion sang kalisod, nagapakita lang nga maluya ka.

‒25‒

¹¹ Indi ka magpabaya sa pagluwas sa mga tawo nga wala sing sala nga ginsentensyahan nga patyon. ¹² Mahimo nga magsiling ka nga wala ka nakahibalo parte sini. Pero nahibaluan sang Dios kon nagasugid ka sang matuod ukon wala, kay nagabantay siya sa imo kag nakahibalo siya kon ano gid ang ara sa imo hunahuna. Pagabalusan ka niya suno sa imo binuhatan.

‒26‒

^13-14 Anak, subong nga ang dugos matam-is kag maayo para sa imo, amo man ang kaalam. Kay kon maalamon ka, may maayo ka nga palaabuton kag indi mapaslawan ang imo mga ginahandom.

‒27‒

¹⁵ Indi ka magpareho sa malaot nga tawo, nga nagatiid sa pagsalakay sa elistaran sang matarong nga tawo. ¹⁶ Kay bisan makapito pa malaglag ang matarong nga tawo, makabangon man siya gihapon. Pero kon ang malaot ang malaglag, indi na siya makabangon pa.

‒28‒

¹⁷ Indi ka magkalipay kon malaglag ang imo kaaway. ¹⁸ Makita sang Ginoo kon nagakalipay ka, kag indi niya maluyagan ina; kag untatan na lang niya ang pagsilot sa imo kaaway.

‒29‒

¹⁹ Indi ka mag-ugtas ukon magkahisa sa malaot nga mga tawo, ²⁰ kay wala sila sing maayo nga palaabuton kag mangin pareho sila sa suga nga napatay.

‒30‒

²¹ Anak, tahura ang Ginoo kag ang hari. Indi ka magpakig-upod sa mga tawo nga nagarebelde sa ila, ²² kay wala ka kahibalo kon ano nga kalaglagan ang himuon gilayon sang Ginoo ukon sang hari sa ila.

Dugang pa nga mga Hulubaton

²³ Ari pa gid ang iban nga mga hulubaton sang maalamon nga mga tawo:

Indi maayo nga may pinilian ka sa paghukom. ²⁴ Kon hilwayon mo ang nakasala, sumpaon ka kag kaugtan sang mga tawo. ²⁵ Pero kon silutan mo ang nakasala, pakamaayuhon ka kag magauswag ka pa.

²⁶ Ang indi binutig nga sabat tanda sang matuod-tuod nga pag-abyanay.

²⁷ Preparaha anay ang imo palangabuhian, pareho abi sang imo talamnan, antes ka magpundar sang pamilya.^[l]

²⁸ Indi ka magsaksi kontra sa imo isigkatawo sa wala sing kabangdanan, ukon magsugid sang indi matuod parte sa iya. ²⁹ Indi ka magsiling, “Balusan ko siya sa iya ginhimo sa akon. Himuon ko man sa iya ang iya ginhimo sa akon.”

³⁰ Nag-agi ako sa talamnan sang isa ka matamad nga tawo nga wala sing pag-intiendi. ³¹ Puno na ini sang mga hilamon kag tunukon nga mga kahoy-kahoy, kag guba ang pulopader sini. ³² Sang makita ko ini, ginhunahuna ko sing maayo, kag nakuha ko ini nga leksyon: ³³ Pahuway-huway kag piyong-piyong ka pa gamay, ikaw nga matamad, ³⁴ kag magaabot gulpi sa imo ang kinawad-on nga pareho sa armado nga tulisan.

Ang Iban pa nga mga Hulubaton ni Solomon

25 Ari pa gid ang iban nga mga hulubaton ni Solomon nga ginkopya sang mga tinawo ni Haring Hezekia sang Juda:

² Ginapadunggan naton ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ginapahayag sa aton; pero ginapadunggan naton ang mga hari tungod sa mga butang nga ginapahayag nila sa aton.

³ Subong nga indi matakos ang kataason sang langit kag ang kadalumon sang duta, indi man matungkad ang hunahuna sang mga hari.

⁴ Kinahanglan nga kuhaon anay ang mga nagasimbog sa pilak antes ini pormahon sang platero. ⁵ Kinahanglan nga pahalinon ang malaot nga mga katawhan^[m] sang hari, kag magapadayon ang iya ginharian nga may pagkamatarong.

⁶ Kon ara ka sa atubangan sang hari, indi pagkabiga ang imo kaugalingon nga daw si sin-o ka na gid paagi sa pagpungko upod sa dungganon nga mga tawo. ⁷ Mas maayo kon hambalan ka sang hari nga magpungko didto sang sa hambalan ka niya nga maghalin, kag mahuy-an ka sa atubangan sang dungganon nga mga tawo.

⁸ Indi ka magpadasodaso sa pagsugid sa korte sang imo nakita. Kay kon mapamatud-an sang isa ka saksi nga sala ikaw, ano na lang ang imo himuon?

⁹ Kon may ginabaisan kamo sang imo kilala, baisi lang ninyo, pero indi ninyo pag-ipanugid ang sekreto sang kada isa sa inyo. ¹⁰ Kay kon mahibaluan ini sang iban, basi pakahuy-an nila kamo, kag ang inyo reputasyon maguba hasta san-o.

¹¹ Kon ang imo ginahambal nagakabagay sa okasyon, matahom ini pareho sa bulawan nga mga mansanas sa pilak nga suludlan.

¹² Ang pagsabdong sang maalamon nga tawo sa isa ka tawo nga luyag magpamati mas bilidhon pa sang sa mga alahas nga bulawan.

¹³ Ang masaligan nga mensahero makapanami sang balatyagon sang nagsugo sa iya, pareho sa mabugnaw nga tubig kon tig-ilinit.

¹⁴ Ang tawo nga wala nagatuman sa iya promisa pareho sa gal-om kag hangin nga wala nagadala sang ulan.

¹⁵ Ang pagpasensya kag ang malulo nga paghambal makahaylo sa mga manugdumala kag bisan sa mga matig-a sang tagipusuon.

¹⁶ Indi ka magpatama sing kaon sang dugos kay basi kon magsululuka ka. ¹⁷ Pareho man kon magsagi ka bisita sa imo kaingod, basi kon matak-an siya kag maugot sa imo.

¹⁸ Ang tawo nga nagasaksi sing butig kontra sa iya isigkatawo makahalit pareho sa espada, inuglampos, kag pana.

¹⁹ Ang pagsalig sa tawo nga indi masaligan sa tion sang kalisod wala sing pulos pareho sa guba nga ngipon ukon bali nga tiil.

²⁰ Kon ginakantahan mo sing malipayon ang tawo nga ara sa puwerte nga kalisod, pareho lang nga ginaubahan mo siya sang bayo sa panahon sang tigtulugnaw ukon ginabutangan mo sang langgaw ang iya pilas.

²¹ Kon ang imo kaaway ginagutom, pakauna; kon ginauhaw, paimna. ²² Kay kon himuon mo ini mahuya siya sa iya ginahimo sa imo,^[n] kag ang Ginoo magabalos sa imo.

²³ Subong nga ang habagat nagadala sang ulan, ang kutsokutso nagadala sang kaakig.

²⁴ Mas maayo pa nga mag-estar sa atop sang balay^[o] sang sa mag-estar sa sulod sang balay upod sa asawa nga palaaway.

²⁵ Ang maayong balita halin sa malayo nga lugar pareho sa mabugnaw nga tubig nga makapaumpaw sa tawo nga ginauhaw.

²⁶ Ang matarong nga tawo nga nagapasugot sa malaot nga tawo pareho sa malubog nga tuburan ukon mahigko nga bubon.

²⁷ Indi maayo ang sobra nga pagkaon sang dugos, amo man ang pagtinguha nga dayawon ka lang permi sang mga tawo.

²⁸ Ang tawo nga indi makapugong sang iya kaugalingon dali lang malaglag pareho sa isa ka siyudad nga wala sing pader.

26 Subong nga wala nagakabagay nga magtupa ang snow kon tig-ilinit ukon ang ulan kon tig-alani, wala man nagakabagay nga dayawon ang buang-buang.

² Ang sumpa indi makahalit sa imo kon wala ka sing sala. Pareho ini sa pispis nga nagalabay lang kag wala nagahapon.

³ Kinahanglan nga hanuton ang kabayo kag busalan ang asno. Amo man ang buang-buang, kinahanglan nga silutan siya agod magtuman.

⁴ Indi pagsabta ang buang-buang kon nagaestorya siya sa imo sang binuang, kay basi kon magpareho ka man sa iya. ⁵ Pero kon kaisa maayo man kon sabton mo siya, agod mahibaluan niya nga indi siya maalamon pareho sang iya ginahunahuna.

⁶ Kon ginapadala mo ang imo mensahi paagi sa buang-buang, pareho lang nga ginautod mo ang imo mga tiil; nagapangita ka lang sang kasakitan.

⁷ Ang hulubaton nga ginahambal sang mga buang-buang wala sing pulos pareho sa tiil sang tawo nga piang.

⁸ Kabuangan ina kon ihigot mo sa tirador ang bato nga imo ibala; amo man kon padunggan mo ang buang-buang.

⁹ Ang hulubaton nga ginahambal sang mga buang-buang makahalit pareho sa tunukon nga kahoy-kahoy nga ginauyatan sang hubog.

¹⁰ Kabuangan ina kon panaon mo ang bisan sin-o lang; amo man kon paobrahon mo ang bisan sin-o lang nga buang-buang nga nagaagi.^[p]

¹¹ Subong nga ginakaon sang ido ang iya suka, ginaliwat sang buang-buang ang iya kabuangan.

¹² Mas maayo pa ang dangatan sang buang-buang nga tawo sang sa tawo nga nagakabig sang iya kaugalingon nga maalamon siya.

¹³ Ang matamad nga tawo indi magguwa sa balay kay kuno may leon sa guwa.

¹⁴ Ang matamad nga tawo nagaliso-liso lang sa iya katre pareho sa puwertahan nga nagaliso-liso sa iya bisagra.

¹⁵ May mga tawo nga tama gid katamad nga bisan magkaon natamaran pa.

¹⁶ Nagahunahuna ang matamad nga tawo nga mas maalam pa siya sang sa pito ka tawo nga makahatag sang husto nga rason.

¹⁷ Delikado kon magpasilabot ka sa inaway sang iban; pareho lang nga nagdakop ka sang ido sa dulunggan.

^18-19 Ang tawo nga nagadaya sa iya isigkatawo, kag dayon nagasiling siya nga lango-lango lang niya ato, pareho siya sa lain-ulo nga tawo nga nagapaniro sang nagadabadaba nga pana nga makamamatay.

²⁰ Subong nga nagakapatay ang kalayo kon wala sing gatong, nagauntat man ang inaway kon wala sing kutsokutso.

²¹ Subong nga ang uling makapabaga, kag ang gatong makapasiga sang kalayo, ang palaaway makapaumpisa sang gamo.

²² Ang kutsokutso daw pareho sa pagkaon nga namit usangon kag tunlon.

²³ Kon ginatago mo ang malain mo nga panghunahuna paagi sa manami nga paghambal, pareho ka sang kolon nga ginhaklapan sang pilak nga indi puro.^[q]

²⁴ Ang kaaway manami maghambal-hambal, pero gali nagahunahuna siya sa pagpangdaya. ²⁵ Bisan makagalanyat siya kon maghambal, indi ka magpati sa iya, kay makangilil-ad gid ang iya mga ginahunahuna. ²⁶ Mahimo nga magpakuno-kuno siya agod matago niya ang iya kaakig, pero makita gihapon sang tanan ang malain niya nga mga binuhatan.

²⁷ Ang nagakutkot sang buho para mahulog ang iban, siya mismo ang mahulog. Ang nagapaligid sang bato para maligidan ang iban, siya mismo ang maligidan.

²⁸ Ginakainitan sang butigon nga tawo ang mga tawo nga biktima sang iya kabutigan.

Ang tawo nga nagadayaw-dayaw sa imo makalaglag sa imo.

27 Indi ka magpabugal parte sa imo himuon buwas, kay wala ka kahibalo kon ano ang matabo sa imo buwas.

² Indi pagdayawa ang imo kaugalingon; pabay-i nga ang iban ang magdayaw sa imo.

³ Mabug-at ang bato kag ang balas, pero mas mabug-at batyagon kon paakigon ka sang buang-buang nga tawo.

⁴ Delikado ang tawo nga akig, pero mas delikado ang tawo nga nagapangimon.

⁵ Mas maayo pa nga sawayon mo sing prangka ang isa ka tawo sang sa magsiling ka nga ginahigugma mo siya pero ginapabay-an mo lang siya.

⁶ Ang masakit nga pagsabdong sang isa ka abyan may maayo nga katuyuan, pero ang halok sang kaaway indi masaligan.

⁷ Kon ang isa ka tawo busog na, bisan ang dugos daw wala na sing sabor para sa iya; pero kon gutom siya, bisan ang mapait nga pagkaon matam-is para sa iya.

⁸ Ang tawo nga naglayas sa iya balay pareho sa pispis nga naglayas sa iya pugad.

⁹ Subong nga ang pahamot kag ang insenso makapalipay sa tawo, ang sinsero nga laygay sang isa ka abyan makapalipay man.^[r]

¹⁰ Indi pagkalimti ang imo abyan, ukon ang abyan sang imo amay. Kag kon ara ka sa kalisod, indi ka na magpangayo sang bulig sa imo utod^[s] nga didto sa malayo. Ang malapit nga kaingod mas maayo pa sang sa malayo nga utod.

¹¹ Anak, magmaalamon ka agod malipay man ako, kag agod may isabat ako sa nagapakahuya sa akon.

¹² Nagalikaw ang maalamon nga tawo kon masugata niya ang katalagman, pero wala nagalikaw ang tawo nga indi maalamon, gani nagaantos siya.

¹³ Kon magpromisa ang isa ka tawo nga siya ang mabayad sa imo sang utang sang tawo nga indi niya kilala,^[t] siguraduha nga makakuha ka sa iya sang garantiya, bisan bayo niya, agod masiguro mo nga mabayad siya.

¹⁴ Kon disturbuhon mo aga pa ang imo kaingod sang imo magahod nga bendisyon,^[u] kabigon niya ina nga pagpakamalaot.

¹⁵ Ang asawa nga permi lang nagabais sa iya bana makaulugot pareho sa nagatinulo nga atop kon tig-ululan. ¹⁶ Indi mo siya mapahipos, pareho sang hangin nga indi mo mapunggan ukon sang lana nga indi mo makaptan.

¹⁷ Subong nga ang salsalon mapatalom sang salsalon man, ang tawo makatuon sa iya kapareho nga tawo.

¹⁸ Kon tatapon mo ang kahoy nga higera, makakaon ka sang iya bunga. Pareho man kon tatapon mo ang imo agalon, padunggan ka niya.

¹⁹ Subong nga makita ang imo hitsura sa tubig, makita mo man ang imo pagkatawo sa imo tagipusuon.

²⁰ Wala nagakaayawan ang kamatayon; amo man ang handom sang tawo.

²¹ Subong nga ang bulawan kag ang pilak matestingan kon puro ukon indi paagi sa kalayo, ang aton kabuhi matestingan paagi sa pagdayaw sang iban nga tawo sa aton.

²² Bisan anhon mo ka silot ang buang-buang nga tawo, indi mo gid makuha ang iya pagkabuang-buang.

²³ Bantayi kag tatapa sing maayo ang imo kasapatan, ²⁴ kay ang manggad kag dungog wala nagadugay. ²⁵ Pang-utda ang mga hilamon; kag samtang nagatubo ini liwat, pang-utda naman ang mga hilamon sa mga bukid, agod may kalan-on permi ang imo kasapatan. ²⁶ Makahimo ka sang mga bayo halin sa bulbol sang mga karnero, kag puwede mo ibaligya ang iban mo nga mga kanding agod makabakal ka sang duta. ²⁷ Makakuha ka man sang madamo nga gatas halin sa imo mga kanding para sa imo pamilya pati na sa imo mga suluguon nga babayi.

28 Ang malaot nga tawo nagapalagyo bisan wala sing may nagalagas sa iya, pero ang matarong nga tawo maisog pareho sa leon.

² Kon ang isa ka nasyon nagapakasala, ang pangulo sini permi ginailisan. Pero magapadayon nga malig-on ang isa ka nasyon kon ang pangulo sini maalamon.

³ Ang imol nga tawo nga nagapamigos sa iya kapareho nga imol pareho sa mabaskog nga ulan nga nagapierdi sang mga tanom.

⁴ Ang mga wala nagatuman sa Kasuguan nagadayaw sa mga malaot, pero ang mga nagatuman, nagakontra sa mga malaot.

⁵ Ang malaot nga mga tawo indi makaintiendi sang hustisya, pero ang mga nagadangop sa Ginoo nakaintiendi gid sini sing maayo.

⁶ Mas maayo pa ang imol nga nagakabuhi nga wala sing kasawayan sang sa manggaranon nga indi husto ang iya pagginawi.

⁷ Maalamon ang anak nga nagatuman sa Kasuguan, pero ang anak nga nagapakig-barkada sa mga burara^[v] nagapakahuya sa iya ginikanan.

⁸ Kon nagamanggaranon ka paagi sa pagpasaka sang kuwarta, ang imo manggad magakadto sa tawo nga mabinuligon sa mga imol.

⁹ Ang bisan sin-o nga indi magtuman sa Kasuguan, kangil-aran sang Dios bisan ang iya pangamuyo.

¹⁰ Ang tawo nga nagapadihot nga magpakasala ang matarong nga tawo mabiktima sa iya kaugalingon nga padihot. Pero ang tawo nga ang iya kabuhi wala sing kasawayan magauswag.

¹¹ Nagahunahuna ang mga manggaranon nga mga maalamon na gid sila, pero ang imol nga tawo nga may pag-intiendi nakahibalo kon ano gid sila nga klase sang tawo.

¹² Kon ang mga matarong ang magdumala, nagakalipay ang mga tawo, pero kon ang mga malaot na gani, nagapalanago sila.

¹³ Indi ka gid magmauswagon kon indi mo pag-ituad ang imo mga sala, pero kon ituad mo ini kag talikdan, kaluoyan ka sang Dios.

¹⁴ Bulahan ang tawo nga nagatahod permi sa Ginoo, pero ang tawo iya nga matig-a sang tagipusuon malaglag.

¹⁵ Ang malaot nga tawo nga nagadumala sa mga imol kaangay sang nagangurob nga leon ukon oso^[w] nga nagapangita sang mabiktima.

¹⁶ Ang manugdumala nga wala sing pag-intiendi puwerte kapintas.

Ang manugdumala nga indi gusto magmanggaranon sa malain nga paagi magalawig ang iya kabuhi.

¹⁷ Ang tawo nga ginatublag sang iya konsensya^[x] tungod sa iya nga pagpatay sa isa ka tawo magapalagyo sa bisan diin hasta mapatay siya. Indi ninyo siya pagbuligi.

¹⁸ Ang tawo nga nagakabuhi nga wala sing kasawayan indi maano, pero ang tawo nga indi husto ang iya pagginawi malaglag gulpi.

¹⁹ Ang mapisan nga mangunguma may bugana nga pagkaon, pero ang nagausik sang iya tiyempo sa wala sing pulos nga mga buluhaton magaimol.

²⁰ Pakamaayuhon gid sang Dios ang masaligan nga tawo, pero ang tawo nga nagadali nga magmanggaranon pagasilutan.

²¹ Indi maayo kon may pinilian ka. Pero may mga tawo nga nagahimo sini tungod kay nadala sila sa lagay, bisan gamay lang ini.

²² Ang tawo nga dalok sa kuwarta nagadali gid nga magmanggaranon, pero wala siya kahibalo nga magaimol gali siya.

²³ Pasalamatan ka pa sa ulihi sang tawo kon sabdungon mo siya sang sa dayaw-dayawon mo siya.

²⁴ Ang tawo nga nagapangawat sa iya ginikanan kag nagasiling nga indi ina sala, kaupod siya sang mga kriminal.

²⁵ Ang maiyaiyahon nga tawo nagapaumpisa lang sang gamo, pero ang tawo nga nagasalig sa Ginoo magauswag.

²⁶ Ang tawo nga nagasalig lang sa iya kaugalingon buang-buang.

Ang tawo nga nagakabuhi nga maalamon indi maano.

²⁷ Ang tawo nga mahinatagon sa mga imol indi gid mawad-an, pero ang wala nagabulig sa mga imol makabaton sang madamo nga pagpakamalaot.

²⁸ Nagapalanago ang mga tawo kon ang mga malaot ang magdumala. Pero kon malaglag sila, ang mga matarong naman ang magadumala.

29 Ang tawo nga nagapatig-a pa gid sang iya tagipusuon bisan kapila na siya sabdungon malaglag gulpi kag indi na makabangon pa.

² Kon ang mga matarong ang magdumala, nagakalipay ang mga tawo; pero kon ang mga malaot na gani, nagakasubo gid sila.

³ Ang tawo nga luyag sang kaalam nagahatag kalipay sa iya amay.

Ang tawo nga nagasagi upod sa mga babayi nga nagabaligya sang ila lawas nagauyang lang sang iya kuwarta.

⁴ Kon ang ginakabalak-an sang hari amo ang hustisya, ginapalig-on niya ang iya ginharian, pero kon ang ginakabalak-an niya amo ang lagay, ginalaglag niya ang iya ginharian.

⁵ Ang tawo nga nagadayaw-dayaw sa iya isigkatawo nagaplano sing malain sa iya.

⁶ Ang malaot nga tawo masiod sa iya kaugalingon nga sala, pero ang matarong nga tawo magakanta sing malipayon.

⁷ Nagakabalaka ang matarong nga tawo sa kinamatarong sang mga imol. Indi ini maintiendihan sang malaot nga tawo.

⁸ Ang mga tawo nga nagapangyaguta nagapaumpisa sang gamo sa isa ka siyudad, pero ang maalamon nga mga tawo nagapauntat sini.

⁹ Wala gid sing padulungan kon iakusar sang maalamon nga tawo ang isa ka buang-buang, kay magasagi lang wakal ang buang-buang kag magpangyaguta.

¹⁰ Ginakaugtan kag ginatinguhaan nga patyon sang mga manugpatay ang mga tawo nga nagakabuhi sing husto kag wala sing kasawayan.

¹¹ Ang buang-buang nga tawo indi makapugong sang iya kaakig, pero ang maalamon nga tawo makapugong sang iya kaugalingon.

¹² Kon ang isa ka pangulo nagapati sa mga kabutigan, ang tanan niya nga mga opisyal mangin malaot.

¹³ Ang imol kag ang nagapigos sa iya pareho lang nga ginhatagan sang Ginoo sang mata.^[y]

¹⁴ Kon matarong ang paghukom sang isa ka hari sa mga imol, magapadayon ang iya pagdumala.

¹⁵ Ang paghanot sa bata sa pagdisiplina sa iya makatudlo sa iya nga magmaalamon, pero kon pabay-an lang siya, makahatag siya sang kahuy-anan sa iya ginikanan.

¹⁶ Kon ang mga malaot ang magdumala, nagadugang ang mga kalautan. Pero ini sila malaglag, kag makita ini sang mga matarong.

¹⁷ Disiplinaha ang imo anak, kag hatagan niya ikaw sang kalinong kag kalipay.

¹⁸ Kon wala sing mensahi sang Dios nga magtuytoy sa katawhan, nagapinagusto ini. Bulahan ang mga tawo nga nagatuman sa mga ginatudlo^[z] sang Dios.

¹⁹ May ara nga suluguon nga indi mo matudluan paagi lang sa paghambal sa iya, kay bisan naintiendihan niya ikaw, indi siya magpamati.

²⁰ Mas maayo pa ang dangatan sang buang-buang nga tawo sang sa tawo nga nagapataka lang kahambal.

²¹ Kon ginapagustuhan mo lang ang imo suluguon halin sang bata pa siya, sa ulihi mangin problema mo siya.^[aa]

²² Ang tawo nga dali maakig nagapaumpisa sang gamo, kag permi lang siya makasala.

²³ Ang pagpabugal sang tawo makahatag sa iya sang kahuy-anan, pero ang pagpaubos sang tawo makahatag sa iya sang kadungganan.

²⁴ Ang tawo nga kasabwat sang makawat nagahalit sang iya kaugalingon. Bisan ginpasumpa siya nga magsugid sang matuod, indi gid siya magsugid.

²⁵ Delikado kon mahinadlukon kita.^[ab] Pero kon magsalig lang kita sa Ginoo, indi gid kita maano.

²⁶ Madamo ang nagapangayo sang pabor sa isa ka pangulo, pero ang Ginoo gid lang ang makahatag sang hustisya.

²⁷ Ginakangil-aran sang mga matarong ang mga malaot, kag ginakangil-aran sang mga malaot ang mga matarong.

Ang mga Hulubaton ni Agur

30 Amo ini ang mga hulubaton ni Agur nga anak ni Jake nga taga-Masa. Iya ini ginsiling kay Itiel kag kay Ucal:^[ac]

⁷ Ginoo, may duha ako ka butang nga pangayuon sa imo. Kon mahimo ihatag ini sa akon sa wala pa ako mapatay. ⁸ Una, buligi ako nga indi ako magbutig. Ikaduha, indi ako pagpamanggaruna ukon pagpaimula, kundi hatagi lang ako sang akon ginakinahanglan. ⁹ Kay kon manggaranon ako, basi kon indi ko ikaw pagkilalahon; kag kon imol ako, basi kon mangawat ako kag mapahuy-an ko ikaw.

Dugang pa nga mga Hulubaton

¹⁰ Indi pagpakalaina ang isa ka suluguon sa atubangan sang iya agalon, kay pakamalauton ka niya kag magaantos ka.

¹¹ May mga kabataan nga wala nagapangamuyo nga pakamaayuhon sang Dios ang ila mga ginikanan kundi ginapakamalaot pa gani nila.

¹² May mga tawo nga ang pagtan-aw nila sang ila kaugalingon perpekto na gid, pero ang matuod mahigko ang ila kabuhi.

¹³ May mga tawo nga tama gid ka bugalon, nga kon magtulok daw si sin-o gid.

¹⁴ May mga tawo man nga daw buaya, nga puwerte kapintas sa ila nga pagpamintaha sa mga imol.

¹⁵ Ang tawo nga dalok-dalok pareho sa linta.^[ad] Permi lang siya nagasiling, “Hatagi ako!”^[ae]

May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga wala nagakaayawan:

¹⁷ Ang tawo nga nagayaguta kag wala nagatuman sa iya ginikanan tuhakon sang mga uwak ang iya mga mata, kag kaunon sang mga agila ang iya bangkay.

¹⁸ May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga makatilingala para sa akon kag indi ko maintiendihan:

²⁰ Amo ini ang ginahimo sang babayi nga nagapanginlalaki: Nagapakighilawas siya sa iban nga lalaki, pagkatapos nagasiling siya nga wala siya sing may nahimo nga malain.

²¹ May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga indi maagwantahan sang mga tawo sa kalibutan:

²⁴ May apat ka sapat diri sa kalibutan nga magagmay pero tama kaalam:

²⁹ May tatlo ukon apat pa gani ka tinuga nga daw si sin-o kon maglakat:

³² Kon sa imo pagkabuang-buang nagapabugal ka kag nagaplano sang malain, untata na ina! ³³ Indi bala nga kon sige mo kalugay ang malapuyot nga gatas^[ai] mahimo ini nga butter? Kag indi bala nga kon sumbagon mo ang ilong sang isa ka tawo madugo ini? Amo man kon paakigon mo ang isa ka tawo, makapaumpisa ina sang gamo.

Ang mga Hulubaton ni Haring Lemuel

31 Amo ini ang mga hulubaton ni Haring Lemuel nga taga-Masa,^[aj] nga gintudlo sa iya sang iya iloy:

² Anak ko, natawo ka bilang sabat sa akon mga pangamuyo. Nagasiling ako sa imo nga indi mo ³ pag-usikan ang imo tiyempo kag kuwarta sa mga babayi, kay sila ang kabangdanan nga nalaglag ang mga hari. ⁴ Lemuel, indi dapat mag-inom ang mga hari sang bino. Indi dapat maghandom ang mga manugdumala sang makahulubog nga mga ilimnon. ⁵ Kay kon mahubog na gani sila, nagakalipat sila sa mga kasuguan, kag ginalapas nila ang kinamatarong sang mga imol. ^6-7 Pabay-i nga mag-inom ang mga tawo nga nadulaan na sang paglaom^[ak] kag nagasakit ang ila buot, agod malimtan nila ang ila kaimulon kag mga kalisod.

⁸ Depensahi ang kinamatarong sang mga tawo nga makaluluoy, nga indi makadepensa sang ila kaugalingon. ⁹ Maghukom ka nga wala sing may pinilian, kag depensahi ang kinamatarong sang mga imol.

Ang Maayo nga Asawa

¹⁰ Mabudlay pangitaon ang maayo nga asawa. Mas bilidhon pa siya sang sa malahalon nga mga bato.

¹¹ Nagasalig gid ang iya bana sa iya, kag wala na sing pangitaon pa ang iya bana sa iya.

¹² Samtang nagakabuhi siya, puro kaayuhan ang ginahimo niya sa iya bana kag indi kalainan.

¹³ Maukod siya maghimo sang mga tela nga delana kag linen.

¹⁴ Pareho siya sa barko sang mga negosyante; nagadala siya sang pagkaon bisan halin pa siya sa malayo nga lugar.

¹⁵ Aga pa gid siya nagabugtaw agod magpreparar sang pagkaon para sa iya pamilya, kag agod hambalan ang iya mga suluguon nga babayi kon ano ang ila ulobrahon.

¹⁶ Makahibalo siya magpili sang duta, kag ginabakal niya ini. Dayon ginapatamnan niya ini sang ubas halin sa kuwarta nga iya natipon.

¹⁷ Mabakas siya, mapisan, kag mabaskog.

¹⁸ Maayo siya magnegosyo, kag nagaobra siya hasta sa gab-i.

¹⁹ Siya lang mismo ang nagahimo sang tela para himuon nga bayo.

²⁰ Maalwan siya sa mga imol kag mga bululigan.

²¹ Kon tigtulugnaw, wala siya nagakabalaka kay may madamol siya nga mga panapton para sa iya pamilya.

²² Siya lang mismo ang nagahimo sang inughapin sa ila mga katre. Kag ang iya mga bayo matahom kag malahalon.

²³ Kilala ang iya bana bilang isa sa mga opisyal sa ila lugar.

²⁴ Nagapanghimo siya sang mga bayo kag mga paha, kag ginabaligya niya ini sa mga negosyante.

²⁵ Malig-on siya kag ginatahod, kag wala siya mahadlok sa palaabuton.

²⁶ Nagahambal siya nga may kaalam, kag nagatudlo siya nga may kaayo.

²⁷ Mapisan siya, kag ginatatap gid niya sing maayo ang iya panimalay.

²⁸ Ginadayaw siya sang iya mga anak, kag amo man sang iya bana nga nagasiling, ²⁹ “Madamo ang maayo nga mga asawa, pero ikaw ang pinakamaayo sa ila tanan!”

³⁰ Ang pagkaingganyusa makadaya, kag ang katahom umalagi lang. Pero ang babayi nga nagatahod sa Ginoo amo ang dapat nga dayawon.

³¹ Dapat balusan siya sa iya maayo nga mga binuhatan kag padunggan sa publiko.

Wala sing Pulos ang Tanan

1 Amo ini ang mga ginsiling sang isa ka manugwali^[al] nga anak ni David kag hari sang Jerusalem:

² Wala sing pulos! Wala gid sing pulos ang tanan! ³ Ano bala ang makuha sang tawo sa iya pagpangabudlay diri sa kalibutan? ⁴ Nagataliwan ang isa ka henerasyon kag nagabulos naman ang isa, pero ang kalibutan amo lang gihapon. ⁵ Nagabutlak ang adlaw, kag dayon nagasalop; nagabalik-balik lang ini sa iya ginahalinan. ⁶ Nagahuyop ang hangin sa bagatnan kag dayon sa aminhan; nagalibot-libot lang ini kag nagabalik-balik. ⁷ Ang tanan nga suba nagailig sa dagat, pero wala ini nagakapuno bisan sige-sige ang ilig sang suba.^{[am] 8} Ina tanan nga butang makatalaka—ang pagkatalaka nga indi masaysay. Wala nagakaayawan ang aton mga mata kag mga dulunggan sa aton makita kag mabatian. ⁹ Ang mga natabo sang una matabo man liwat. Ang mga ginhimo sang una himuon man liwat. Wala gid sing bag-o nga nagakatabo sa kalibutan. ¹⁰ May butang bala nga masiling mo nga bag-o naman? Pero ara na ina sang una pa, bisan sang wala pa kita matawo. ¹¹ Wala ginadumdom sang mga tawo ang mga nagligad; amo man ang palaabuton, indi man ini pagdumdumon sang mga tawo sa ulihi.

Ang Kaalam sang Tawo Wala sing Pulos

¹² Ako nga isa ka manugwali naghari sa Israel, kag sa Jerusalem ako nag-estar. ¹³ Sa akon kaalam, gintun-an ko gid sing maayo ang tanan nga nagakalatabo diri sa kalibutan. Isa ini ka makatalaka nga buluhaton nga ginhatag sang Dios nga kabalak-an sang tawo. ¹⁴ Nakita ko ang tanan nga ginahimo diri sa kalibutan, kag ini tanan wala sing pulos; daw pareho lang nga nagalagas ako sa hangin. ¹⁵ Ang tiko indi mo mapatadlong, kag ang wala indi mo maisip.

¹⁶ Nagsiling ako sa akon kaugalingon, “Mas maalam gid ako sang sa tanan nga naghari sa Jerusalem antes sa akon. Madamo gid ako sang nahibaluan.” ¹⁷ Gintun-an ko sing maayo ang kinalain sang kaalam kag kabuangan, pero nareyalisar ko nga ini wala man sing pulos; daw pareho lang nga nagalagas ako sa hangin. ¹⁸ Kay sang nagdugang ang akon nahibaluan, nagdugang man ang kalain sang akon buot.

Ang Pagpangalipay Wala sing Pulos

2 Gintilawan ko nga magpangalipay agod mahibaluan ko kon ano ang maayo sa kabuhi. Pero nareyalisar ko nga ini wala man gihapon sing pulos. ² Ang pagkadlaw kag pagpangalipay kabuangan lang kag wala sing pulos. ³ Gintilawan ko nga lipayon ang akon kaugalingon paagi sa pag-inom sang bino. Sa pihak sang akon pagkamaalamon, gintilawan ko nga maghimo sang kabuangan. Naghunahuna ako nga basi amo ini ang pinakamaayo nga himuon sang tawo sa iya malip-ot nga pagkabuhi diri sa kalibutan.

⁴ Naghimo ako sang dalagko nga mga butang: nagpatindog ako sang akon mga balay kag nagtanom sang mga ubas. ⁵ Nagpahimo ako sang mga talamnan kag ginpatamnan ko ini sang nagkalain-lain nga klase sang mga prutas. ⁶ Nagpahimo ako sang mga irigasyon sa pagpatubig sini. ⁷ Nagbakal ako sang mga ulipon nga lalaki kag babayi, kag may mga ulipon man ako nga natawo sa akon panimalay. Kag ako ang may pinakamadamo nga kasapatan sa tanan nga nakaestar sa Jerusalem. ⁸ Madamo ang akon natipon nga mga bulawan kag mga pilak kag iban pa nga mga manggad halin sa mga hari kag sa mga lugar nga akon ginagamhan. Madamo ang akon mga manugkanta, lalaki kag babayi, kag madamo man ang akon mga asawa^[an]—ang kalipayan sang mga lalaki. ⁹ Ako ang pinakamanggaranon nga tawo nga nakaestar sa Jerusalem, kag padayon ako nga maalamon.

¹⁰ Ginkuha ko ang bisan ano nga gusto ko. Ginhimo ko ang bisan ano nga makalipay sa akon. Nalipay gid ako sa tanan ko nga ginhimo, kag amo ina ang balos sa tanan ko nga pagpangabudlay. ¹¹ Pero sang ginhunahuna ko sing maayo ang tanan ko nga ginhimo, nareyalisar ko nga ini tanan wala sing pulos; daw pareho lang nga nagalagas ako sa hangin. Wala gid sing pulos ang pagpangabudlay diri sa kalibutan. ¹² Ano pa ang mahimo sang masunod nga mga hari? Ano pa kundi ang mga nahimo na sang una.

Gintilawan ko man nga ikomparar ang kaalam kag ang kabuangan. ¹³ Kag nakita ko nga maayo ang kaalam sang sa kabuangan, subong nga ang kasanag maayo sang sa kadulom. ¹⁴ Ang maalamon nga tawo nakahibalo kon diin siya nagapakadto, pero ang buang-buang iya wala. Pero nareyalisar ko nga pareho man lang sila nga duha nga mapatay. ¹⁵ Gani nagsiling ako sa akon kaugalingon, “Kon ano ang matabo sa buang-buang amo man ang matabo sa akon. Gani ano ang makuha ko nga kaayuhan sa akon pagkamaalamon? Wala man ini sing pulos! ¹⁶ Kita tanan, maalam man ukon buang-buang, mapatay sa ulihi, kag palareho nga malimtan.”

¹⁷ Gani ginkaugtan ko ang kabuhi, kay ang mga buluhaton diri sa kalibutan nagadala lang sa akon sang kalisod. Ini tanan wala sing pulos; daw pareho lang nga nagalagas ako sa hangin. ¹⁸ Ginkaugtan ko ang tanan nga ginpangabudlayan ko diri sa kalibutan, kay ibilin ko man lang ini sa tawo nga magabulos sa akon. ¹⁹ Kag sin-o ang nakahibalo kon maalamon ina nga tawo ukon buang-buang? Pero bisan ano pa siya, siya gihapon ang magapanag-iya sang tanan ko nga ginpangabudlayan sa bug-os ko nga kusog kag kaalam. Wala man ini sing pulos! ²⁰ Gani desperado ako sa tanan nga ginpangabudlayan ko diri sa kalibutan. ²¹ Kay bisan magpangabudlay ka pa sa bug-os mo nga kaalam kag abilidad, ibilin mo man lang ang tanan nga ginpangabudlayan mo sa tawo nga wala nagpangabudlay sini. Wala man ini sing pulos, kag tama kalain. ²² Ano bala ang makuha sang tawo sa iya pagpangabudlay kag paghimakas diri sa kalibutan? ²³ Ang tanan nga ginahimo niya sa bug-os niya nga kabuhi nagapalain lang sang iya buot. Bisan kon gab-i indi makapahuway ang iya hunahuna. Wala man ini sing pulos!

²⁴ Ang labing maayo nga himuon sang tawo amo ang pagkaon kag pag-inom, kag ang pagpangalipay sa iya ginpangabudlayan. Kag nareyalisar ko nga bisan ini halin sa Dios, ²⁵ kay paano kita makakaon kag makapangalipay sa aton ginpangabudlayan kon indi ini pag-ihatag sang Dios?^{[ao] 26} Sa pagkamatuod, ginahatagan sang Dios sang kaalam, ihibalo kag kalipay ang tawo nga nagahatag sang kalipay sa iya. Pero ang mga makasasala ginapapangabudlay niya sa pagtipon sang manggad, agod ang ila matipon ihatag niya sa mga tawo nga nagahatag sang kalipay sa iya. Ang pagpangabudlay sang mga makasasala wala man sing pulos; daw pareho lang nga nagalagas sila sa hangin.