Bible in 90 Days
22 Bạn đừng nói, “Tôi sẽ báo trả điều ác nó làm cho tôi.”
Hãy trông cậy Chúa, chắc chắn Ngài sẽ cứu bạn.
23 Chúa gớm ghiếc những bộ trái cân không thật;
Những cây cân không đúng đều bất hảo trước mặt Ngài.
24 Mọi bước tiến của con người đều do Chúa định;
Vậy làm sao người ta hiểu được đường lối mình?
25 Kẻ hấp tấp khấn hứa, “Con xin biệt riêng vật này ra thánh.”
Sau khi hứa nguyện rồi mới thấy là đã tự gài bẫy để bắt mình.
26 Vua khôn ngoan đoán phạt phường gian ác;
Áp dụng bánh xe luật hình nghiền nát chúng tiêu vong.
27 Linh tánh con người là ngọn đèn của Chúa,
Dò xét những nơi sâu thẳm nhất của lòng người.
28 Lòng nhân từ và sự thành tín giúp vua được giữ yên ngôi vị;
Ngôi nước vua được vững nhờ vào sự trung thành.
29 Vinh hiển của người trẻ tuổi là sức vóc;
Vẻ đẹp của bậc lão thành là mái tóc bạc phơ.
30 Bóp nặn vết thương tẩy ra mủ độc;
Sử dụng roi đòn làm trốc cả tà tâm.
21 Lòng của vua khác nào nước trong lòng bàn tay của Chúa;
Ngài muốn nghiêng về phía nào nó phải đùa về phía đó mà thôi.
2 Ai cũng cho đường lối mình là đúng theo mắt mình;
Nhưng Chúa cân nhắc động cơ trong lòng.
3 Sống ngay lành và thể hiện công lý làm cho Chúa vui lòng
Hơn dâng con vật hiến tế lên Ngài.
4 Cặp mắt kiêu căng, tấm lòng kiêu ngạo,
Ngọn đèn của kẻ ác, đều là tội lỗi.
5 Kế hoạch của người cần mẫn sẽ làm cho dư dả;
Nhưng mọi kẻ bất cẩn vội vàng sẽ đói rã vì nghèo.
6 Kẻ dùng miệng lưỡi gạt gẫm người ta để được của cải,
Là gài bẫy để giết mình, và thứ của cải đó sẽ tan đi như hơi nước.
7 Sự tàn bạo của những kẻ ác sẽ cuốn trôi chúng đi,
Vì chúng đã khước từ hành động theo công lý.
8 Ðường lối của kẻ tội lỗi là lươn lẹo;
Cách xử sự của người trong sạch là ngay thẳng.
9 Thà sống ở một góc trên rầm nhà,
Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.
10 Tâm hồn của kẻ ác khao khát chuyện gian tà;
Mắt nó chẳng xót xa dù đó là người lân cận.
11 Khi kẻ nhạo báng bị hình phạt, người khờ khạo sẽ khôn ra;
Khi người khôn ngoan được giáo huấn, họ sẽ có thêm tri thức.
12 Ðấng Công Chính xét soi nhà kẻ ác;
Ngài sẽ quăng chúng vào chỗ tan nát diệt vong.
13 Ai bịt tai không nghe tiếng kêu xin của người nghèo khó;
Ðến lượt nó van nài, sẽ chẳng có ai nghe.
14 Quà tặng kín đáo làm hạ đi cơn phẫn nộ;
Ðưa của hối lộ vào lòng cơn thịnh nộ nguôi ngoai.
15 Khi công lý được thi hành, người ngay lành coi đó là niềm vui;
Nhưng kẻ làm ác lại cho là nỗi bất an xui xẻo.
16 Kẻ lìa bỏ con đường tri thức sẽ nhập bọn với những người chết.
17 Kẻ ham ăn chơi đàng điếm sẽ trở nên nghèo khó;
Kẻ khoái nhậu nhẹt rượu chè sẽ chẳng giàu có được đâu.
18 Kẻ ác sẽ thành món tiền chuộc cho người ngay lành,
Kẻ bất nghĩa phải chịu nạn thay cho người ngay thật.
19 Thà sống ở một nơi vắng vẻ,
Hơn chia sẻ căn nhà với người đàn bà cáu kỉnh hay gây.
20 Của cải và dầu quý giá còn mãi trong nhà người khôn ngoan;
Nhưng kẻ dại dột có được gì liền tiêu xài hết sạch.
21 Ai đeo đuổi công chính và nhân từ sẽ tìm được sự sống, công chính, và tôn trọng.
22 Một người khôn tiến vào thành đầy dũng sĩ
Và triệt hạ được thành mà các dũng sĩ ấy cậy vào.
23 Ai canh giữ miệng mình và lưỡi mình
Là giữ linh hồn mình khỏi những rắc rối.
24 Kẻ kiêu ngạo và kiêu căng còn có tên là nhạo báng;
Nó cư xử cách xấc xược và phách lối với mọi người.
25 Sự thèm muốn của kẻ biếng nhác giết chết nó,
Vì đôi tay nó không chịu làm việc.
26 Kẻ gian ác suốt ngày thèm muốn và ước mơ,
Trong khi người ngay lành ban cho và chia sẻ rời rộng.
27 Con vật hiến tế của kẻ gian ác thật là gớm ghiếc;
Huống chi khi nó đem dâng mà với tà tâm.
28 Kẻ làm chứng dối sẽ bị diệt vong;
Nhưng người đáng được nghe sẽ có dư thời gian để phát biểu ý kiến.
29 Kẻ gian ác cứ vội chường ra mặt chai mày đá;
Còn người chính trực suy tính kỹ đường lối mình rồi mới ra đi.
30 Không có sự khôn ngoan nào, không có sự thông sáng nào, không có mưu kế nào
Có thể chống lại Chúa.
31 Người ta chuẩn bị ngựa cho ngày chiến tranh,
Nhưng chiến thắng do nơi Chúa định đoạt.
22 Danh tiếng tốt quý hơn nhiều tiền của,
Được ân huệ yêu thương quý hơn cả bạc vàng.
2 Người giàu và người nghèo đều giống nhau ở một điểm,
Ấy là Chúa đã dựng nên cả hai.
3 Người khôn ngoan thấy hiểm nguy liền lẩn tránh;
Nhưng kẻ dại khờ cứ bươn càn nên gánh vạ vào thân.
4 Phần thưởng cho sự khiêm nhường và kính sợ CHÚA
Là giàu có, tôn trọng, và mạng sống.
5 Trên đường kẻ gian tà có gai chông và cạm bẫy;
Người biết giữ linh hồn mình tránh lối ấy thật xa.
6 Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo,
Để khi trở về già nó sẽ không lìa khỏi đó.
7 Người giàu cai trị người nghèo;
Người đi mượn làm tôi cho người cho mượn.
8 Kẻ gieo bất công ắt sẽ gặp thảm họa;
Gậy thịnh nộ của nó sẽ bị gãy nát tan.
9 Người hào phóng[a] sẽ được ban phước,
Vì người ấy đã chia cơm sẻ bánh cho người nghèo khó.
10 Hãy đuổi kẻ nhạo báng đi thì sự xung đột sẽ chấm dứt,
Sự cãi vã và lăng mạ cũng sẽ không còn.
11 Người yêu mến tâm hồn trong sạch và ăn nói nhã nhặn
thì vua cũng muốn kết bạn.
12 Mắt của Chúa giữ gìn người tri thức,
Nhưng Ngài loại trừ lời của kẻ bất trung.
13 Kẻ biếng nhác bảo, “Có con sư tử ở ngoài đó!
Nếu ra đường tôi sẽ bị nó vồ ăn!”
14 Miệng người phụ nữ thích ngoại tình tựa như một hố sâu,
Kẻ nào bị Chúa giận sẽ rơi vào đó.
15 Sự khờ dại bao lấy lòng con trẻ,
Nhưng roi kỷ luật xua đuổi sự khờ dại ấy đi xa.
16 Kẻ nào bóc lột người nghèo để làm giàu
Hoặc hối lộ người giàu, đều chỉ đưa đến đói khổ.
Lời Khuyên của Người Khôn Ngoan
17 Hãy nghiêng tai và lắng nghe lời của người khôn ngoan,
Và hãy áp dụng vào lòng kiến thức của ta;
18 Vì con sẽ được vui thỏa khi giữ nó trong lòng,
Hãy để mọi lời ấy sẵn sàng trên môi con,
19 Ðể con đặt lòng tin cậy vào Chúa;
Ngày nay ta đã chỉ chúng cho con biết; đúng vậy, cho chính con.
20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi chương huấn dụ luận về mưu lược và tri thức,
21 Ðể con biết thế nào là lẽ phải và chân thật,
Hầu con có thể đối đáp cách phải lẽ với người sai phái con sao?
22 Chớ bóc lột người nghèo, bởi vì họ quá nghèo khổ,
Cũng đừng áp bức kẻ khốn cùng ở chốn công môn,
23 Vì Chúa sẽ binh vực duyên cớ của họ,
Và Ngài sẽ diệt trừ kẻ nào bóc lột họ.
24 Ðừng kết bạn với người nhạy giận,
Ðừng đi chung với kẻ nóng tính hay gây.
25 Nếu không, con sẽ bị lây tính nóng nảy của nó,
Và con sẽ tự làm cho linh hồn mình vướng vào cạm bẫy.
26 Con đừng để mình làm người bảo lãnh nợ,
Tức làm người bảo đảm nợ cho ai;
27 Vì nếu con không có gì để trả,
Tại sao con muốn chủ nợ xiết luôn cả giường ngủ của con?
28 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,
Tức ranh giới do tổ tiên con đã lập.
29 Con có thấy người cần mẫn làm việc chăng?
Người ấy sẽ đứng chầu trước các vua, chứ không phải người thường đâu.
23 Khi con ngồi ăn uống với người quyền thế,
Hãy quan sát cẩn thận những gì trước mặt mình,
2 Nếu con đói quá,
Hãy để con dao nơi cổ họng con.
3 Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của người quyền thế,
Vì miếng ngon rượu ngọt đó có thể lừa gạt con.
4 Con đừng đổ hết sức lực ra để làm giàu;
Hãy khôn ngoan mà biết lúc nào phải dừng lại.
5 Mắt con có nhìn thấy nó nữa chăng?
Sự giàu có dường như có cánh,
Như phượng hoàng tung cánh vút trời cao.
6 Con đừng ăn bánh của kẻ keo kiệt,
Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của nó làm gì.
7 Vì lòng người ta nghĩ sao, con người họ thể ấy.
Nó nói với con rằng, “Mời bạn ăn! Mời bạn uống!”
Nhưng lòng nó chẳng muốn con ăn uống chút nào.
8 Nếu con đã lỡ ăn miếng nào rồi, hãy nôn mửa nó ra,
Và con sẽ phí những lời khen ngợi tao nhã của con.
9 Ðừng phí lời con với kẻ dại dột,
Vì nó sẽ khinh bỉ những lời khôn ngoan của con.
10 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,
Ðừng lấn đất của các cô nhi côi cút.
11 Vì Ðấng Cứu Chuộc họ đầy quyền năng,
Ngài sẽ binh vực duyên cớ của họ để chống lại con.
12 Con hãy hết lòng áp dụng những lời giáo huấn,
Hãy để tai con vào những lời tri thức.
13 Ðừng e ngại khi phải sửa phạt con trẻ,
Nếu con dùng roi vọt, nó cũng chẳng chết đâu.
14 Nếu con phải dùng roi vọt để sửa trị nó,
Con sẽ cứu linh hồn nó khỏi sa vào âm phủ.
15 Con ơi, nếu lòng con khôn ngoan,
Lòng ta rất vui mừng; đúng vậy, chính ta.
16 Thật vậy linh hồn ta sẽ vui mừng
Khi môi con nói lời chính đáng.
17 Ðừng để lòng con ganh tị với những kẻ tội lỗi,
Nhưng suốt ngày hãy kính sợ Chúa luôn luôn.
18 Chắc chắn con sẽ có một tương lai tốt đẹp;
Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.
19 Con ơi, hãy lắng nghe và hãy khôn ngoan,
Hãy hướng lòng con vào con đường chính đáng.
20 Đừng nhập bọn để say sưa với những bợm rượu;
Đừng đi theo những kẻ ham ăn nhậu suốt ngày.
21 Vì những kẻ say sưa và ăn nhậu sẽ chóng thành nghèo đói;
Còn những kẻ cứ say rượu lừ đừ sẽ rách rưới tả tơi.
22 Hãy lắng nghe lời cha, người đã sinh con,
Chớ khinh bỉ mẹ con khi mẹ con già yếu.
23 Hãy mua chân lý, và đừng bán nó đi;
Hãy mua khôn ngoan, học thức, và thông sáng.
24 Cha của người ngay lành sẽ vui mừng khôn xiết;
Ai sinh được đứa con khôn sẽ vui thỏa biết bao.
25 Hãy làm cho cha mẹ con được vui mừng hãnh diện;
Hãy làm cho người mẹ đã mang thai con được mát dạ hân hoan.
26 Con ơi, hãy dâng lòng con cho ta,
Hãy để mắt con noi theo các đường lối ta.
27 Vì người kỹ nữ là hố sâu thăm thẳm,
Người phụ nữ lăng loàn là giếng hẹp thẳm sâu.
28 Nàng nằm rình con mồi như một tên cướp giật,
Nàng làm gia tăng số kẻ bội tín với vợ giữa loài người.
29 Ai gặp cơn hoạn nạn? Ai gặp phải ưu sầu?
Ai thường gây xung đột? Ai cự nự than phiền?
Ai bị thương tích vô cớ? Ai có cặp mắt đỏ ngầu?
30 Ðó là những kẻ la cà nán trễ bên rượu,
Ðó là những người cứ tiếp tục nhấm nháp các thứ rượu pha.
31 Chớ nhìn xem rượu khi nó đỏ hồng,
Khi nó sủi bọt lấp lánh trong ly,
Để rồi trôi tuốt tuột vào trong cuống họng;
32 Vì đến cuối cùng nó sẽ cắn như rắn,
Nó sẽ làm đau nhức như bị rắn độc cắn.
33 Mắt con sẽ hoa lên và thấy những điều xằng bậy,
Và từ đầu óc con sẽ ra những lời lẽ tầm phào.
34 Con sẽ cảm thấy như bị chơi vơi giữa biển cả,
Con sẽ có cảm tưởng như đang đeo trên chót vót cột buồm.
35 Con sẽ nói, “Họ đánh tôi, nhưng tôi không thấy đau.
Họ đập tôi, nhưng tôi không cảm biết.
Khi nào tôi mới tỉnh lại?
Chắc tôi phải đi tìm một ly rượu nữa.”
24 Ðừng ganh tị với phường gian ác,
Cũng đừng mong cộng tác với chúng làm gì;
2 Vì tâm trí chúng cứ toan tính chuyện bạo tàn,
Và môi miệng chúng nói toàn lời gây rắc rối.
3 Nhờ khôn ngoan căn nhà được xây dựng;
Nhờ thông sáng nó được thiết lập vững vàng;
4 Nhờ tri thức các phòng được đầy dẫy
Mọi thứ của cải vừa quý lại vừa sang.
5 Người khôn ngoan quả có sức lực;
Người tri thức quyền lực càng gia tăng.
6 Con hãy dùng mưu chước khôn ngoan mà đánh giặc,
Con phải nhờ nhiều mưu sĩ giỏi mới có chiến thắng đem về.
7 Sự khôn ngoan thật quá cao xa với kẻ dại;
Ở cổng thành nó chẳng thể mở miệng nói ra lời.
8 Kẻ nào mưu tính làm điều ác
Sẽ bị gọi là kẻ có thủ đoạn độc ác.
9 Toan tính kế hoạch để làm chuyện điên rồ là tội lỗi;
Kẻ nhạo báng bị thiên hạ ghê tởm.
10 Nếu con ngã lòng trong ngày nghịch cảnh,
Sức lực con quả thật yếu thay.
11 Hãy giải cứu những kẻ bị mang đi hành quyết,
Hãy giữ lại mạng những kẻ lảo đảo bước đến chỗ hành hình.
12 Nếu con nói, “Này, chúng tôi nào hay biết chuyện ấy.”
Ðấng cân nhắc lòng người há không biết rõ lòng con sao?
Ðấng gìn giữ linh hồn con há không biết điều đó sao?
Ngài há chẳng báo trả mỗi người tùy theo việc họ làm sao?
13 Con ơi, hãy ăn mật ong, vì nó ngon ngọt lắm,
Những giọt mật nhểu ra từ tàng ong sẽ làm ngọt lịm lưỡi con,
14 Hãy biết rằng khôn ngoan cũng ngọt ngon cho linh hồn như thế;
Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ có một tương lai tốt đẹp,
Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.
15 Hỡi kẻ gian ác, chớ nằm đó rình nhà người ngay lành;
Ðừng xâm phạm nơi ở của người công chính.
16 Vì dù họ ngã đến bảy lần, họ cũng đứng dậy được;
Nhưng kẻ gian ác sẽ đổ nhào trong thì tai họa.
17 Ðừng vui mừng khi kẻ thù con ngã quỵ;
Lòng con chớ hân hoan khi nó thất thế sa cơ.
18 Kẻo Chúa thấy điều đó và Ngài chẳng bằng lòng,
Rồi Ngài ngưng cơn thịnh nộ khỏi nó chăng.
19 Ðừng bực bội vì những người gian ác,
Chớ phân bì khi kẻ ác thành công;
20 Vì kẻ ác sẽ không có tương lai,
Ðèn kẻ ác sẽ nay mai tắt lịm.
21 Con ơi, hãy kính sợ Chúa và tôn kính vua;
Ðừng nhập bọn với đám người phản nghịch.
22 Vì tai họa của chúng sẽ thình lình vụt đến;
Ai biết chúng sẽ tàn rụi ra sao khi cả hai cùng phạt?
Những Lời Khuyên Bảo Khác của Người Khôn Ngoan
23 Ðây cũng là những lời nói của người khôn ngoan:
Thiên vị khi xét xử là không tốt.
24 Ai nói với kẻ ác rằng, “Ngươi vô tội,”
Kẻ ấy sẽ bị dân nguyền rủa và các dân khác ghê tởm.
25 Nhưng ai quở trách kẻ ác sẽ được vui lòng,
Và phước hạnh sẽ đến với người ấy.
26 Lời đáp chính xác giống như một nụ hôn hôn trên môi.
27 Hãy sắp đặt công việc của con ở bên ngoài,
Hãy chuẩn bị mọi việc của con ngoài đồng áng cho chu tất;
Rồi sau đó mới bắt đầu xây cất nhà cho con.
28 Ðừng làm chứng nghịch lại người lân cận con vô cớ;
Ðừng để môi con nói những lời dối trá hại người.
29 Con đừng nói, “Ta sẽ làm cho nó như nó đã làm cho ta;
Ta sẽ báo trả cho nó những gì nó đã làm.”
30 Ta có đi ngang qua cánh đồng của một kẻ biếng nhác;
Đi ngang qua vườn nho của một kẻ thiếu hiểu biết thường tình;
31 Kìa, gai góc mọc tràn lan khắp chốn,
Các bụi gai phủ mặt đất um tùm, còn tường đá thì chỗ xiêu chỗ đổ.
32 Thấy như thế ta chạnh lòng suy nghĩ;
Ta nhìn xem và gẫm được một bài học ở đời:
33 Ngủ một chút, ngủ nướng thêm một chút,
Khoanh tay nằm nghỉ một chút,
34 Thì cái nghèo sẽ vụt đến như tên cướp bất chợt tấn công,
Và cái thiếu sẽ ập đến như kẻ ác có vũ khí bất thần đột kích.
Những Lời Khôn Ngoan Khác của Sa-lô-môn
25 Ðây là những câu châm ngôn của Sa-lô-môn, mà quần thần của Ê-xê-chia vua Giu-đa đã ghi lại:
2 Ðể mọi việc cứ bí ẩn là vinh hiển của Ðức Chúa Trời,
Còn tìm tòi khám phá ra là vinh hiển của các vua.
3 Cao như trời cao bát ngát, sâu như vực thẳm địa cầu,
Lòng các vua cũng thế, không thể nào dò xét thấu.
4 Hãy lấy cặn bã trong bạc ra,
Người thợ bạc sẽ có nguyên liệu tinh ròng để tạo nên vật quý.
5 Hãy loại khỏi mặt vua bọn nịnh thần gian ác,
Thì ngai vua sẽ được vững lập trong sự công chính.
6 Trước mặt vua con chớ nên tự đại,
Ðừng tự đứng vào vị trí các đại nhân.
7 Thà con để được mời, “Hãy lên đây,”
Hơn là bị bảo phải lui xuống trước mặt các bậc quyền quý,
Là những người mắt con đã thấy.
8 Ðừng vội vàng thưa kiện người ta,
Vì đến cuối cùng con sẽ làm gì khi người lân cận con làm cho con phải bẽ mặt?
9 Tốt hơn hết là ngồi xuống nói chuyện trực tiếp với người ấy,
Và đừng tiết lộ bí mật của người khác,
10 Kẻo có ai nghe được sẽ phơi bày việc xấu hổ của con ra,
Rồi tiếng xấu của con không làm sao chấm dứt.
11 Lời nói hay đúng lúc
Giống như những trái táo vàng trưng bày trong khay bạc.
12 Lời quở trách khôn ngoan vào tai người biết lắng nghe
Quý như chiếc nhẫn vàng hay vật trang sức bằng vàng.
13 Giống như tuyết làm tươi mát trong mùa gặt thể nào,
Sứ giả trung thành làm cho người sai phái mình cũng thể ấy;
Người ấy làm phấn khởi tinh thần của chủ mình.
14 Giống như trời kéo mây và có gió nhưng không mưa thế nào,
Kẻ khoe rằng mình dâng hiến nhưng không đưa tiền cũng vậy.
15 Nhờ nhẫn nại ta có thể thuyết phục người quyền thế,
Lưỡi tuy mềm nhưng có thể bẻ gãy xương.
16 Nếu tìm được mật, con hãy ăn vừa phải,
Vì nếu ăn mật quá nhiều, con bị ói ra chăng.
17 Với hàng xóm, con đừng sang chơi nhiều quá,
Kẻo họ phiền vì phải tiếp nhiều mà chán ghét con chăng.
18 Bị người lân cận làm chứng dối hại,
Chẳng khác gì bị tấn công bằng chùy, gươm, và tên nhọn.
19 Tin tưởng một kẻ thất tín trong lúc gặp khó khăn hoạn nạn,
Ắt bị đau thấu xương như bị nhức răng hay bị gãy chân.
20 Giống như giữa trời đông giá buốt mà bị buộc phải cởi áo ấm ra,
Hoặc giống như vết thương đang đau nhức mà bị giấm đổ vào,
Thì kẻ cứ ca hát rỉ rả trong khi lòng người ta đang trĩu nặng buồn bã cũng tác hại như vậy.
21 Nếu kẻ thù của con đói, hãy cho nó ăn,
Nếu nó khát, hãy cho nó uống;
22 Vì làm thế là con sẽ chất những than lửa hực trên đầu nó,
Và Chúa sẽ ban thưởng cho con.
23 Gió bắc sẽ đem mưa đến,
Lưỡi nói hành cũng đem tức giận đến trên nét mặt người ta.
24 Thà sống ở một góc trên rầm nhà,
Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.
25 Nhận được tin vui từ phương xa gởi về,
Thật như một ly nước mát cho người đang khát.
26 Người ngay lành mà chiều theo kẻ gian ác thì chẳng khác gì
Một dòng suối bị khuấy bùn hay một mạch nước bị làm dơ.
27 Ăn mật nhiều quá sẽ không tốt,
Ðược tôn trọng rồi mà cứ đòi được tôn trọng nữa sẽ không hay.
28 Giống như cái thành mà tường thành đã đổ và không còn tường nữa,
Kẻ nào không kiềm hãm tính khí mình thì cũng như vậy.
26 Như tuyết rơi vào mùa hè và mưa rơi trong mùa gặt thể nào,
Sự tôn trọng không xứng hợp cho kẻ dại cũng thể ấy.
2 Như chim sẻ bay lòng vòng và như chim én lượn thể nào,
Lời nguyền rủa vô cớ chẳng hiệu nghiệm gì cũng thể ấy.
3 Roi dành cho ngựa, hàm khớp dành cho lừa,
Còn đòn vọt dành cho lưng kẻ dại.
4 Ðừng đáp lời kẻ điên dại theo cách điên rồ của nó,
Kẻo con cũng giống như nó chăng.
5 Hãy giải thích cho kẻ điên dại biết sự điên rồ của nó,
Kẻo nó tưởng nó khôn ngoan theo mắt nó chăng.
6 Nhờ một kẻ dại đi báo tin,
Khác nào tự chặt chân mình và uống lấy thiệt hại.
7 Chân người què đong đưa vô dụng thể nào,
Câu châm ngôn trong miệng kẻ dại cũng vô dụng thể ấy.
8 Tôn trọng kẻ dại
Chẳng khác gì cài viên đá vào chiếc trành ném đá.[b]
9 Người say rượu cố nhổ cái gai đâm vào tay thể nào,
Miệng kẻ dại cố nói ra câu châm ngôn cũng thể ấy.
10 Tay xạ thủ bắn mọi người bị thương thể nào,
Ai mướn kẻ qua đường hay mướn kẻ dại làm việc cũng thể ấy.[c]
11 Chó liếm lại đồ nó đã mửa thế nào,
Kẻ dại lặp lại sự điên rồ của nó cũng thể ấy.
12 Con có thấy kẻ tự cho mình là khôn ngoan theo mắt nó chăng?
Người ta có hy vọng nơi kẻ dại hơn là nơi kẻ đó.
13 Kẻ biếng nhác nói, “Có con sư tử ngoài đường!
Có con sư tử dữ tợn ở ngoài đường phố!”
14 Cánh cửa quay quanh bản lề thể nào,
Kẻ biếng nhác lăn qua lăn lại trên giường nó cũng thể ấy.
15 Kẻ biếng nhác chôn tay vào trong đĩa,
Rồi lấy làm mệt nhọc nhấc tay lên đưa thức ăn vào miệng.
16 Kẻ biếng nhác tự cho mình là khôn ngoan
Hơn bảy người phát biểu với lý lẽ vững vàng.
17 Kẻ nắm lấy vành tai con chó khi nó đi ngang qua thể nào,
Kẻ tham dự vào cuộc cãi lộn của người khác cũng thể ấy.
18 Giống như kẻ điên cuồng phóng hỏa, bắn tên, và gây chết chóc,
19 Thì kẻ gạt người lân cận mình rồi nói, “Tôi chỉ giỡn chơi thôi mà!” cũng như vậy.
20 Khi hết củi, lửa bèn tắt rụi,
Khi không còn ai đâm thọc, cuộc cãi vã cũng thôi.
21 Đốt than làm cho nóng hực và đốt củi làm lửa cháy bùng thể nào,
Kẻ hay cãi khơi dậy sự xung đột cũng thể ấy.
22 Lời kẻ mách lẻo giống như miếng ăn ngon ngọt,
Chạy tọt vào gan ruột người nghe.
23 Bình bằng đất được mạ bạc thể nào,
Lòng hiểm ác được lưỡi ngọt ngào che khuất đi cũng thể ấy.
24 Kẻ ghét ta dùng môi ngụy trang khiến ta sơ ý,
Trong khi lòng nó có ý đồ cố ý hại ta.
25 Chớ vội tin khi nó nói ngon nói ngọt,
Vì trong lòng nó có bảy điều ghê tởm ẩn tàng.
26 Dù lòng ghen ghét của nó được ngụy trang bằng sự lừa dối,
Thì trước sau gì nó sự gian ác của nó cũng bị lộ ra giữa công chúng.
27 Kẻ nào đào hố để hại người sẽ bị sa vào hố đó,
Kẻ nào lăn đá để đè người sẽ bị đá đó lăn ngược lại đè bẹp dúm.
28 Lưỡi dối trá ghét các nạn nhân của nó,
Miệng dua nịnh gây thiệt hại biết bao.
27 Chớ khoe khoang về ngày mai,
Vì con không biết ngày mai sẽ xảy ra điều gì.
2 Hãy để người khác khen con, miệng con chẳng nên làm,
Hãy dành việc đó cho người lạ, môi con đừng làm.
3 Ðá thì nặng, cát cũng nặng,
Nhưng sự chọc tức của kẻ dại còn nặng hơn cả hai.
4 Cơn thịnh nộ quả là tàn bạo và cơn nóng giận cũng thật dữ dằn,
Nhưng so với cơn ghen, ai có thể đương đầu với nó?
5 Thà là quở trách tỏ tường,
Hơn là yêu thương thầm kín.
6 Dù bạn ta có làm cho ta bị thương thì cũng do lòng thành mà ra,
Nhưng nụ hôn của kẻ thù mới đúng là tăng thêm sự giả ngụy.
7 Ðối với người đang no, mật ong chẳng có gì hấp dẫn,
Nhưng đối với người đang đói, vật đắng cũng ngọt ngon.
8 Như con chim xa tổ nó thể nào,
Con người xa nhà mình cũng thể ấy.
9 Dầu thơm và hương thơm làm khoan khoái tâm hồn thể nào,
Lời khuyên chân thành từ lòng bạn tốt cũng ngọt ngào thể ấy.
10 Ðừng lìa bỏ bạn con và bạn của cha con;
Trong ngày hoạn nạn con đừng tính đến nhà anh chị em mình,
Người láng giềng gần tốt hơn anh chị em ruột ở xa.
11 Hãy khôn ngoan, con ơi, hãy làm cho cha vui mừng,
Ðể cha có thể đối đáp với những kẻ chỉ trích cha.
12 Người khôn ngoan thấy hiểm nguy liền lẩn tránh,
Kẻ dại dột cứ bươn càn nên gánh vạ vào thân.
13 Hãy giữ lấy áo choàng của kẻ đem cầm nó để bảo đảm cho người lạ,
Nhất là khi nó dùng để làm của thế chân cho người phụ nữ lăng loàn.
14 Ai dậy sớm để lớn tiếng chúc phước người lân cận,
Sẽ bị thiên hạ cho là nguyền rủa người ta.
15 Một người vợ hay tranh cãi,
Khác nào nhà bị dột mãi trong ngày mưa.
16 Ngăn giữ nàng như ngăn giữ gió,
Nắm giữ nàng như nắm dầu lại bằng tay.
17 Như sắt làm cho sắt bén nhọn thể nào,
Người làm cho người bén nhọn cũng thể ấy.
18 Người nào chăm sóc cây vả mình sẽ được ăn trái nó,
Ai bảo vệ[d] chủ mình thì sẽ được tôn trọng.
19 Như nước phản chiếu gương mặt thể nào,
Lòng người phản ánh bản chất mình cũng thể ấy.
20 Âm phủ và chốn hủy diệt không bao giờ thấy đủ,
Cặp mắt người ta cũng chẳng thấy thỏa mãn bao giờ.
21 Nồi để luyện bạc, lò để luyện vàng,
Còn con người được thử luyện bằng lời khen của mình.
22 Dù con dùng chày mà giã kẻ dại hoặc dùng cối mà xay nó,
Con cũng không thể tách sự dại dột ra khỏi nó đâu.
23 Hãy biết rõ tình cảnh đàn chiên của con;
Hãy chăm sóc cẩn thận đàn bò của con;
24 Vì sự giàu có sẽ không trường tồn mãi mãi,
Ngay cả vương quyền cũng không truyền lại muôn đời.
25 Khi cỏ già được cắt đi, cỏ non sẽ mọc lên,
Cỏ xanh trên đồi được mang về,
26 Bấy giờ đàn chiên sẽ cung cấp tiền mua quần áo,
Và đàn dê sẽ trở thành tiền mua ruộng đất;
27 Con sẽ có đủ sữa dê để nuôi con,
Gia đình con, và nuôi những người nữ giúp việc trong nhà con.
28 Kẻ gian ác chạy trốn dù không ai rượt đuổi,
Còn người ngay lành bạo dạn như sư tử.
2 Khi đất nước gặp cơn biến loạn lắm người cho mình là lãnh tụ,
Nhưng nhờ người lãnh đạo sáng suốt và trí thức đất nước được ổn định lâu dài.
3 Người nghèo bóc lột người nghèo
Khác nào trận mưa to quét sạch mọi hoa màu lương thực.
4 Ai gạt bỏ luật pháp là gián tiếp khen ngợi kẻ ác,
Nhưng ai tuân giữ luật pháp là chống lại kẻ gian tà.
5 Kẻ gian ác không hiểu tại sao phải duy trì công lý,
Còn người tìm kiếm Chúa thì hiểu rõ tận tường.
6 Thà nghèo mà sống thanh liêm trong sạch
Hơn giàu mà theo đường lươn lẹo gian tà.
7 Ðứa con biết tuân giữ luật pháp là đứa con khôn ngoan,
Còn đứa kết bạn với phường ăn nhậu làm cha nó xấu hổ.
8 Kẻ làm giàu nhờ bắt chẹt người ta và tính lãi quá cao
Là tích lũy của cải cho người thương xót người nghèo.
9 Kẻ nào xây tai không nghe theo luật pháp,
Ngay cả lời cầu nguyện của nó cũng là điều gớm ghiếc.
10 Kẻ nào dẫn đưa người chính trực vào con đường gian tà sẽ sa vào hố nó đã đào,
Nhưng người trong sạch sẽ được hưởng phước lành.
11 Người giàu cứ cho mình là khôn ngoan theo mắt mình;
Nhưng người nghèo mà thông sáng hiểu rõ thực lực của người giàu ấy.
12 Khi người ngay lành đắc thắng, có vinh hiển lớn lao;
Khi kẻ ác nắm quyền, người ta đều bỏ trốn.
13 Người nào che giấu tội lỗi mình sẽ không được thịnh vượng,
Nhưng ai xưng nó ra và lìa bỏ nó thì sẽ được thương xót.
14 Phước cho người luôn luôn kính sợ Chúa,
Nhưng kẻ cứng lòng sẽ lâm vào cảnh tai ương.
15 Như sư tử gầm rống hay gấu đuổi theo con mồi thể nào,
Kẻ cai trị gian ác đối với dân nghèo cũng thể ấy.
16 Kẻ cầm quyền thiếu hiểu biết là kẻ đàn áp bạo tàn;
Nhưng người ghét của hối lộ thì càng có việc lâu dài.
17 Nếu có kẻ mắc tội làm đổ máu người vô tội,
Hãy để nó phải lẩn trốn cho đến ngày bước vào phần mộ,
Ðừng ai che chở nó.
18 Người sống thanh liêm sẽ được bình an vô sự,
Nhưng kẻ theo đường gian tà sẽ bị sụp đổ thình lình.
19 Người cày cấy ruộng mình sẽ có cơm bánh ăn dư dật,
Nhưng ai cứ sống lông bông sẽ lãnh đủ đói nghèo.
20 Người trung tín sẽ nhận nhiều phước hạnh,
Nhưng kẻ muốn làm giàu nhanh sẽ không tránh bị phạt đâu.
21 Sự thiên vị là điều không tốt,
Chỉ vì một miếng bánh mà người ta có thể quyết định sai.
22 Kẻ có mắt gian tham ham làm giàu gấp rút,
Nhưng nó không nghĩ rằng cái nghèo sẽ vụt đến với mình.
23 Ai quở trách người nào để về sau được biết ơn
Thật tốt hơn kẻ dùng lưỡi mình để dua nịnh.
24 Kẻ nào trộm cắp của cha mẹ mình rồi nói, “Ðâu có tội lỗi gì!”
Chính là kẻ đồng bọn với phường phá hoại.
25 Kẻ có lòng kiêu ngạo dễ tạo ra xung khắc,
Nhưng người tin cậy Chúa ắt sẽ được thịnh vượng.
26 Kẻ nào chỉ tin cậy vào tài trí mình là người dại dột,
Nhưng ai bước đi cách khôn ngoan sẽ được thoát hiểm nguy.
27 Ai giúp đỡ người nghèo sẽ không bị thiếu thốn,
Nhưng ai quay mắt làm ngơ sẽ bị lắm lời nguyền rủa.
28 Khi kẻ ác nắm quyền, người ta đều bỏ trốn,
Nhưng khi chúng bị diệt vong, người ngay lành sẽ gia tăng.
29 Người nào thường bị quở trách mà vẫn cứng cổ mình
Sẽ bị bại hoại thình lình không phương cứu chữa.
2 Khi người ngay lành lãnh đạo, dân chúng được an vui,
Nhưng khi kẻ ác cầm quyền, người dân ta thán không kể xiết.
3 Người yêu mến khôn ngoan làm cha mình vui thỏa;
Còn đứa kết bạn với đĩ điếm khiến khánh kiệt gia tài.
4 Nhờ thực thi công lý, vua làm cho quốc gia bền vững,
Nhưng kẻ tham của hối lộ khiến đất nước diệt vong.
5 Người tâng bốc người lân cận
Là giăng bẫy trước bước chân người ấy.
6 Kẻ gian ác phạm tội là tự nộp mình vào bẫy,
Nhưng người ngay lành vẫn ca hát và hân hoan.
7 Người ngay lành quan tâm đến quyền lợi người nghèo khó,
Nhưng kẻ gian ác chẳng biết gì đến việc đó bao giờ.
8 Kẻ nhạo báng gây cho thành bị phóng hỏa,
Nhưng người khôn ngoan làm cho cơn thịnh nộ nguôi đi.
9 Nếu người khôn cãi nhau với kẻ dại,
Kẻ dại sẽ tức giận hoặc chế giễu, và sự việc sẽ không yên.
10 Kẻ khát máu ghét người thanh liêm trung thực,
Nhưng người chính trực tìm kiếm sự an khang.
11 Kẻ dại dột bộc lộ hết cơn giận mình ra,
Nhưng người khôn ngoan biết dằn nó lại.
12 Nếu người lãnh đạo thích nghe những lời gian dối,
Các viên chức dưới quyền rồi sẽ thành một bọn ác nhân.
13 Người nghèo khó và kẻ áp bức có chung một điểm:
Ðôi mắt của cả hai đều được ánh sáng Chúa ban cho.
14 Nếu vua xét xử người nghèo dựa theo công lý,
Thì ngôi nước vua sẽ bền vững lâu dài.
15 Roi vọt và lời quở trách sẽ giúp con cái trở nên khôn ngoan,
Còn đứa luôn được nuông chiều sẽ làm cho mẹ nó xấu hổ.
16 Khi số kẻ gian ác gia tăng thì tội ác cũng gia tăng;
Nhưng người ngay lành sẽ nhìn xem chúng sụp đổ.
17 Hãy sửa dạy con bạn, nó sẽ cho bạn được nghỉ ngơi,
Nó sẽ làm cho tâm hồn bạn được vui thỏa.
18 Ðâu không có khải tượng, dân buông tuồng phóng túng;
Phước cho người luôn tuân thủ luật pháp đến cùng.
19 Chẳng phải bằng lời nói suông mà tôi đòi sẽ sửa đổi,
Dù nó có hiểu rồi, nó vẫn chẳng làm theo.
20 Con có thấy kẻ vội vàng phát biểu ý kiến nó chăng?
Người ta có hy vọng nơi kẻ dại hơn là nơi kẻ đó.
21 Ai nuôi dưỡng đầy tớ mình từ khi nó còn thơ ấu,
Lúc lớn lên nó sẽ như con cái trong nhà.
22 Người nóng giận dễ gây xung đột,
Kẻ giận dữ phạm lầm lỗi nhiều thay.
23 Kẻ kiêu ngạo làm cho mình bị hạ thấp,
Nhưng người có tinh thần khiêm nhường sẽ giữ được thanh danh.
24 Kẻ hợp tác chia chác với kẻ trộm là ghét mạng sống mình,
Nó nghe lời thề bị sát hại nên chẳng dám tiết lộ ra.
25 Nỗi lo sợ của người ta sẽ làm cho họ dễ sa vào bẫy,
Nhưng ai tin cậy Chúa thì sẽ được an toàn.
26 Lắm người cầu cạnh ân huệ của kẻ cầm quyền,
Nhưng từ nơi Chúa mà người ta được công lý.
27 Kẻ bất lương là điều gớm ghiếc cho người ngay lành,
Còn người theo đường chính trực lại là điều gớm ghiếc cho kẻ gian ác.
Những Lời Khuyên của A-gu-rơ
30 Những lời của A-gu-rơ con trai Gia-kê, những câu cách ngôn.
Ông ấy than rằng, “Lạy Ðức Chúa Trời! Con mệt mỏi quá.
Ðức Chúa Trời ôi! Con mệt mỏi quá. Làm sao con chịu nổi?”
2 Thật vậy, tôi là kẻ đần độn hơn mọi người;
Tôi không được thông sáng như một người bình thường.
3 Tôi chẳng có dịp học sự khôn ngoan,
Tôi cũng chẳng có tri thức của Ðấng Thánh.
4 Ai đã lên trời rồi xuống trở lại?
Ai đã thâu gió vào lòng bàn tay?
Ai đã bọc nước trong vạt áo?
Ai đã định giới hạn cho mọi chân trời góc bể?
Danh Ngài là gì, và Con của Ngài tên chi?
Nếu bạn biết Ngài là ai!
5 Mỗi lời của Ðức Chúa Trời đều là chính xác;
Ngài là thuẫn khiên cho người tin cậy Ngài.
6 Chớ thêm chi vào những lời Ngài,
Kẻo Ngài quở trách và bạn bị xem là kẻ nói dối chăng.
7 Con cầu xin Chúa hai điều;
Mong Ngài đừng từ chối trước khi con qua đời:
8 Xin khiến dang xa con những lọc lừa và gian dối,
Xin cho con đừng nghèo mà cũng đừng giàu.
Xin nuôi con vừa đủ phần nhu cầu ẩm thực,
9 Kẻo khi dư dật con sẽ chối bỏ Ngài, mà rằng, “Chúa là ai?”
Hoặc khi nghèo đói và trộm cắp mà làm ô danh Ðức Chúa Trời của con chăng.
10 Ðừng cáo tội một đầy tớ với chủ nó,
Kẻo nó nguyền rủa bạn và bạn bị mang mặc cảm tội lỗi chăng.
11 Có những kẻ chưởi rủa cha mình,
Và không cầu phước cho mẹ mình.
12 Có những kẻ cho mình là trong sạch theo mắt mình,
Dù chúng chưa được tẩy sạch những ô nhơ.
13 Có những kẻ mà mắt lúc nào cũng ngước lên vênh váo,
Mí mắt cứ giương lên vẻ kiêu ngạo khó ưa.
14 Có kẻ răng như gươm và nanh như dao;
Chúng ăn nuốt người nghèo trên đất và kẻ khốn cùng giữa các phàm nhân.
15 Con đỉa có hai con gái, cứ kêu réo, “Cho nữa! Cho nữa!”
Có ba điều không khi nào biết đủ,
Và bốn thứ không hề nói, “Ðủ rồi”:
16 Âm phủ,
Tử cung của người đàn bà son sẻ,
Trái đất không bao giờ thỏa mãn với số lượng nước,
Và lửa không bao giờ nói, “Ðủ rồi!”
17 Con mắt nhạo báng cha mình và khinh dể việc vâng lời mẹ mình
Sẽ bị quạ trong thung lũng mổ ăn và kên kên móc sạch.
18 Có ba điều lạ lùng quá cho tôi,
Và bốn chuyện tôi không hiểu được:
19 Ðường của phượng hoàng bay trên trời,
Lối của rắn bò trên đá,
Tuyến của tàu chạy giữa biển,
Và cách của người nam đến với người nữ.
20 Ðây là những gì người phụ nữ ngoại tình đã làm:
Nàng ăn xong, chùi miệng, và nói, “Tôi đâu có làm gì sai.”
21 Có ba điều làm trái đất rúng động,
Và bốn chuyện nó không chịu nổi:
22 Kẻ tôi tớ được làm vua,
Kẻ dại dột lại có đầy thực phẩm,
23 Người đàn bà khó ưa có được một người chồng.
Và đứa nữ tỳ lại trở thành bà chủ.
24 Có bốn sinh vật nhỏ trên đất,
Nhưng chúng rất khôn ngoan:
25 Loài kiến là loài chẳng có sức mạnh,
Nhưng chúng biết chuẩn bị lương thực trong mùa hè.
26 Loài thỏ rừng chẳng phải là loài mạnh mẽ,
Nhưng chúng biết chọn các hốc đá để làm nhà.
27 Loài cào cào chẳng có vua cai trị,
Nhưng chúng bay theo đội ngũ hẳn hoi.
28 Loài thằn lằn người ta có thể lấy tay bắt được,
Nhưng chúng sống trong các cung điện nhà vua.
29 Ba con vật có vóc dáng đẹp đẽ,
Và bốn loài có dáng đi oai vệ:
30 Sư tử, con vật dũng mãnh nhất trong các loài thú,
Nó không biết thối lui trước đối thủ nào,
31 Con gà trống bước đi cách hiên ngang,
Con dê đực,
Và vị vua ở giữa ba quân.
32 Nếu bạn dại dột đến độ tự đề cao chính mình,
Hoặc nếu bạn toan mưu ác, hãy lấy tay bụm miệng mình lại.
33 Vì ép sữa sẽ làm ra bơ, và đánh vào mũi sẽ làm cho chảy máu,
Cũng vậy chọc cho giận sẽ sinh ra tranh cạnh.
Những Lời của Mẹ Vua Lê-mu-ên Khuyên Con Bà
31 Những lời của Vua Lê-mu-ên,
Những câu cách ngôn của thân mẫu ông dạy cho ông:
2 Con ơi, mẹ phải nói gì?
Hỡi con trai của lòng mẹ, mẹ phải nói chi với con đây?
Hỡi đứa con trai mà mẹ khấn cầu mới được, mẹ nói gì với con bây giờ?
3 Chớ phung phí sức lực con cho phụ nữ,
Ðừng phó đường lối con cho những kẻ gây hủy diệt các vua.
4 Hỡi Lê-mu-ên, thật chẳng xứng hợp cho các vua,
Thật chẳng xứng hợp cho các vua uống rượu,
Hay cho những người cầm quyền uống rượu mạnh say sưa,
5 Kẻo khi say họ quên luật pháp chính họ ban hành,
Và làm hỏng công lý dành cho mọi người cùng khốn.
6 Hãy đem rượu mạnh cho những người sắp chết,
Và rượu nồng cho kẻ có lòng sầu não đắng cay.
7 Hãy để họ uống say hầu tạm quên cảnh nghèo của họ,
Và tạm thời không nhớ đến nỗi cơ cực họ mang.
8 Hãy mở miệng con nói thay cho những người không được nói;
Hãy binh vực quyền lợi của những người bất hạnh khó nghèo.
9 Hãy mở miệng con phán xét cách công minh;
Hãy binh vực duyên cớ của người nghèo và cùng khốn.
Khen Ngợi Người Vợ Tài Ðức
10 Một người vợ tài đức ai tìm đâu ra được?
Giá trị nàng trỗi hơn các bửu ngọc trân châu.
11 Lòng chồng nàng tin cậy nàng;
Chồng nàng sẽ không thiếu lợi lộc.
12 Nàng làm cho chồng được lợi, chứ không tổn hại,
Suốt đời nàng.
13 Nàng tìm lông chiên và gai sợi,
Rồi vui vẻ bắt tay vào việc.
14 Nàng như các thương thuyền,
Từ phương xa chở lương thực về.
15 Nàng thức dậy khi bình minh chưa ló dạng,
Cung cấp thực phẩm cho mọi người trong nhà,
Và cắt đặt công việc cho các tớ gái.
16 Nàng nghĩ đến một cánh đồng và mua được nó;
Bằng lợi tức của đôi tay nàng trồng được một vườn nho.
17 Nàng thắt lấy lưng mình cho gọn gàng mạnh mẽ,
Và luyện đôi tay để có sức lực dẻo dai.
18 Nàng cảm thấy món hàng của mình sinh lợi nhuận.
Nên đèn của nàng cứ cháy sáng thâu đêm.
19 Nàng đưa tay nắm lấy con quay,
Và bàn tay nàng cầm vào con suốt.
20 Nàng mở tay ra giúp người nghèo khó,
Và đưa tay ra giúp kẻ khốn cùng.
21 Nàng không sợ người nhà bị lạnh khi tuyết giá,
Vì mọi người trong nhà nàng đều có áo ấm đỏ cho mình.
22 Nàng dệt lấy chăn mền cho mình;
Quần áo nàng làm bằng vải gai mịn màu đỏ tím.
23 Chồng nàng được dân chúng biết đến ở công môn,
Khi chồng nàng ngồi trị vì cùng các trưởng lão trong xứ.
24 Nàng may áo quần bằng vải gai mịn rồi đem bán;
Nàng cung cấp dây thắt lưng cho những con buôn.
25 Bản lĩnh và phẩm giá là y phục của nàng,
Khi nghĩ đến tương lai nàng mỉm cười thỏa mãn.
26 Nàng mở miệng ăn nói cách khôn ngoan,
Lễ độ và ân hậu luôn ở trên lưỡi nàng.
27 Nàng coi sóc công việc trong nhà nàng,
Nàng không ăn bánh của sự biếng nhác.
28 Con cái nàng trỗi dậy chúc phước nàng,
Và chồng nàng cũng khen ngợi nàng rằng,
29 “Nhiều phụ nữ đã làm những việc đáng phục,
Nhưng em trỗi hơn tất cả.”
30 Duyên là giả dối, sắc là hư không,
Nhưng người nữ nào kính sợ Chúa sẽ được khen ngợi.
31 Hãy để cho nàng hưởng kết quả của tay nàng,
Hãy để các công việc nàng ca ngợi nàng ở các công môn.
Suy Tư của Một Triết Gia Vương Giả
1 Lời của Giảng Sư, con của Ða-vít, vua ở Giê-ru-sa-lem:
2 Vô nghĩa của mọi vô nghĩa, Giảng Sư nói,
Vô nghĩa của mọi vô nghĩa, tất cả chỉ là vô nghĩa.
3 Một người làm lụng vất vả cả đời để rồi sẽ được gì dưới ánh mặt trời?
4 Thế hệ nầy qua đi, thế hệ khác đến, nhưng trái đất vẫn còn mãi mãi.
5 Mặt trời mọc lên, mặt trời lặn xuống, vội vàng đi đến chỗ nó, để rồi mọc lên trở lại.
6 Gió thổi về hướng nam, rồi vòng lên hướng bắc;
Gió tiếp tục bay lòng vòng, đảo tới đảo lui, rồi lại vòng về luồng cũ.
7 Tất cả các sông đều đổ vào biển, nhưng biển không bao giờ đầy.
Nước trở về các dòng sông, rồi lại tiếp tục đổ ra biển.
8 Mọi việc trở nên mệt mỏi chán chường; con người không thể nói sao cho hết.
Con mắt nhìn mãi, nhưng thấy vẫn không đủ.
Tai nghe biết bao nhiêu, nhưng ghi nhận vẫn chưa đầy.
9 Những gì đã có là những gì sẽ có; những gì đã được làm là những gì sẽ được làm.
Chẳng có gì mới mẻ dưới ánh mặt trời.
10 Có điều gì mà người ta nói, “Hãy xem, có cái nầy mới” chăng?
Nó đã có rồi, có tự thời xưa, trước khi chúng ta sinh ra.
11 Những người sống tự ngàn xưa chẳng còn được ai nhớ đến.
Những người đến sau sẽ không được các thế hệ sinh ra sau họ nhớ đến.
Khôn Ngoan Trần Thế Chỉ Là Phù Phiếm
12 Tôi, Giảng Sư, khi làm vua I-sơ-ra-ên ở Giê-ru-sa-lem 13 đã quyết tâm dùng trí khôn của tôi để tìm kiếm và khảo sát mọi sự đã làm ra dưới trời. Những gì người ta đã làm được chẳng qua chỉ là thành quả của những gian lao khổ cực mà Ðức Chúa Trời đã khiến con người chuốc lấy cho mình. 14 Tôi đã thấy mọi sự được làm ra dưới ánh mặt trời; và này, tất cả đều vô nghĩa và là hoài công bắt gió.
15 Những gì đã cong, không thể mong làm thẳng lại được.
Những gì đã thiếu, đành phải chịu chứ không thể đếm thêm vào.
16 Tôi đã tự nhủ trong lòng, “Tôi đã được ban cho trí khôn ngoan trỗi hơn mọi người sống trước tôi ở Giê-ru-sa-lem; tâm trí tôi kinh nghiệm sự khôn ngoan và tri thức vượt bực.” 17 Tôi đã chú tâm để biết rõ sự khôn ngoan và biết rõ sự điên rồ cùng dại dột. Tôi nhận thấy rằng điều ấy cũng chỉ là hoài công bắt gió.
18 Càng khôn càng khổ,
Càng biết càng buồn.
2 Tôi tự nhủ trong lòng, “Bây giờ hãy đi, hãy thử xem những thú vui sẽ đem lại cho ta được gì.” Thế là tôi lao mình vào lạc thú. Và này, điều ấy cũng chỉ là vô nghĩa. 2 Tôi nói với kẻ đang cười, “Quả là điên rồi!” và nói với kẻ đang hưởng thú vui, “Nó đem lại được gì chăng?”
3 Tôi suy nghĩ trong lòng và quyết định thử tìm vui trong men rượu –mặc dù tôi vẫn để khôn ngoan điều khiển tâm trí tôi– và thử làm theo sự dại dột, với hy vọng tôi có thể thấy được điều mà người ta đã cho là tốt và đã làm dưới trời suốt đời của họ.
4 Tôi đã thực hiện được những việc lớn lao. Tôi đã xây cất cho tôi nhiều căn nhà và đã trồng nhiều vườn nho. 5 Tôi đã lập cho tôi các vườn hoa và các khu vườn rộng lớn. Tôi đã trồng vào các vườn đó mọi thứ cây ăn trái. 6 Tôi đã đào cho tôi những ao hồ chứa nước để tưới cả rừng cây. 7 Tôi đã mua về cho tôi các nô lệ nam và nữ, và cũng có các nô lệ đã sinh ra trong nhà tôi nữa. Tôi đã làm chủ nhiều đàn bò và đàn chiên hơn tất cả những người đã sống trước tôi ở Giê-ru-sa-lem. 8 Tôi đã tích trữ cho tôi bạc, vàng, và của cải lấy trong kho báu của các vua và các tỉnh. Tôi đã có các nam ca sĩ và các nữ ca sĩ trình diễn các loại nhạc để tôi nghe. Tôi đã hưởng thụ các lạc thú của đời người. Tôi đã có nhiều vợ và nhiều cung phi mỹ nữ.
9 Vì thế tôi đã trở nên vĩ đại và trỗi hơn tất cả những người sống trước tôi ở Giê-ru-sa-lem, trong khi sự khôn ngoan vẫn ở với tôi. 10 Bất cứ điều gì mắt tôi muốn, tôi chẳng khước từ. Tôi không từ chối bất cứ thú vui nào lòng tôi ưa thích. Vì lòng tôi vui về mọi việc tôi đã vất vả làm ra, và đó là phần thưởng cho các công lao khó nhọc của tôi. 11 Sau đó tôi nhìn lại mọi việc tay tôi đã làm và mọi công trình tôi đã vất vả thực hiện, và này, tất cả đều vô nghĩa, chỉ là hoài công bắt gió, và chẳng ích lợi gì dưới ánh mặt trời.
Quan Niệm Yếm Thế về Cuộc Ðời
12 Khi ấy tôi quay qua suy gẫm về sự khôn ngoan, sự điên rồ, và sự dại dột: Một người kế vị vua có thể làm được gì chăng? Bất quá là lặp lại những gì đã được làm rồi. 13 Bấy giờ tôi thấy sự khôn ngoan trội hơn sự điên dại như ánh sáng trội hơn bóng tối.
14 Người khôn có mắt trong đầu;
Kẻ dại cứ chúi đầu vào bóng tối.
Nhưng tôi cũng biết rằng rồi đây cả hai sẽ cùng chung một kết cục. 15 Bấy giờ tôi tự hỏi trong lòng, “Những gì sẽ xảy đến cho kẻ dại cũng sẽ xảy đến cho tôi. Thế thì tôi được khôn ngoan xuất chúng để làm gì?” Rồi tôi tự nhủ trong lòng: điều ấy cũng là vô nghĩa. 16 Vì người ta sẽ không nhớ đến ai mãi, bất kể người ấy khôn hay dại. Rồi đây trong những ngày đến, tất cả đều sẽ rơi vào quên lãng. Há chẳng phải người khôn cũng chết giống như kẻ dại sao? 17 Vì thế tôi cảm thấy chán ghét cuộc sống, bởi vì đối với tôi, tất cả những gì đã làm ra dưới ánh mặt trời đều là xấu cả, vì tất cả đều vô nghĩa và là hoài công bắt gió.
18 Tôi đâm ra chán ghét mọi công trình của tôi, mà tôi đã lao khổ làm ra dưới ánh mặt trời, vì biết rằng rồi đây tôi sẽ bỏ chúng lại cho kẻ khác, 19 và ai biết được rằng kẻ ấy sẽ là người khôn hay kẻ dại? Thế nhưng kẻ ấy sẽ có quyền trên mọi công trình tôi đã lao khổ và dùng sự khôn ngoan của tôi để tạo ra dưới ánh mặt trời. Ðiều đó cũng là vô nghĩa. 20 Vì thế lòng tôi cảm thấy chán chường khi nghĩ đến tất cả công lao khó nhọc tôi đã vất vả tạo ra dưới ánh mặt trời, 21 bởi vì tất cả sự nghiệp một người đã vận dụng khôn ngoan, tri thức, và tài năng của mình để vất vả tạo ra, rốt cuộc cũng phải để lại cho những kẻ đến sau không vất vả làm ra hưởng lấy. Ðiều đó cũng là vô nghĩa và là một bất hạnh lớn. 22 Vì một người sẽ được gì sau khi đã lao tâm lao lực và dốc đổ tâm huyết tạo dựng một cơ đồ dưới ánh mặt trời? 23 Vì suốt đời người ấy đã chuốc lấy biết bao sầu não, đau lòng, và gian khổ; thậm chí, đêm về tâm trí cũng không được nghỉ ngơi. Ðiều đó cũng là vô nghĩa.
Niềm Vui Tạm Bợ
24 Thiết tưởng không có gì tốt hơn cho một người là ăn, uống, và cho linh hồn mình hưởng kết quả do công lao khó nhọc của mình làm ra. Tôi thấy rằng phước đó cũng là do tay Ðức Chúa Trời ban thưởng. 25 Vì ai có thể ăn mà biết ngon, và ai có thể cảm thấy sảng khoái nếu không phải do Ngài ban cho? 26 Vì hễ ai được đẹp lòng Ngài, Ngài ban cho khôn ngoan, tri thức, và niềm vui; còn kẻ tội lỗi, Ngài bắt phải làm lụng vất vả, thâu trữ, và chất chứa của cải, để rồi sẽ trao lại hết cho người đẹp lòng Ngài. Ðiều đó cũng là vô nghĩa và là hoài công bắt gió.
Copyright © 2011 by Bau Dang