Bible in 90 Days

¹³ Nagsiling sila, “Huo, indi ka namon pagpatyon. Gapuson ka lang namon kag itugyan sa ila.” Gani gin-gapos nila siya sing duha ka bag-o nga lubid kag gindala paguwa sa kuweba.

¹⁴ Sang madala na si Samson sa Lehi, ginsugata siya sang mga Filistinhon nga nagahinugyaw. Gin-gamhan sang Espiritu sang Ginoo si Samson, kag ginpamugto niya ang mga gapos nga daw pareho lang sang hilo nga ginsunog. ¹⁵ Dayon may nakita siya nga sag-ang sang asno nga sang san-o lang napatay. Ginkuha niya ini kag gin-gamit sa pagpatay sa 1,000 ka Filistinhon. ¹⁶ Nagsiling dayon si Samson,

¹⁷ Pagkatapos niya hambal, ginpilak niya ang sag-ang sang asno. Gintawag ato nga lugar nga Ramat Lehi.^[a]

¹⁸ Gin-uhaw gid katama si Samson. Gani nagpanawag siya sa Ginoo. Siling niya, “Ginpadaog mo ako, pero karon daw mapatay ako tungod sa kauhaw kag pagabihagon sang mga Filistinhon nga wala nagatuo sa imo.”^{[b] 19} Gani ginpaguwa sang Dios ang tubig sa may buho sang duta sa Lehi. Nag-inom si Samson kag nagbalik ang iya kusog. Ini nga tuburan gintawag nga En Hakore.^[c] Ara pa ini sa Lehi hasta subong.

²⁰ Ginpanguluhan ni Samson ang mga Israelinhon sa sulod sang 20 ka tuig, sadtong panahon nga ginadumalahan sila sang mga Filistinhon.

Si Samson sa Gaza

16 Isa ka adlaw, nagkadto si Samson sa Gaza nga isa ka banwa sang Filistinhon. May nakita siya didto nga isa ka babayi nga nagabaligya sang iya lawas, kag naghulid siya sa sadto nga babayi. ² Nabalitaan sang mga taga-Gaza nga didto si Samson, gani ginpalibutan nila ang banwa kag ginbantayan ang puwertahan sang banwa sa bilog nga gab-i. Wala sila magsalakay sang sadto nga gab-i. Nagdesisyon sila nga patyon nila si Samson sa kaagahon. ³ Pero naghulid si Samson sa babayi hasta sang tungang gab-i lang. Dayon nagbangon siya kag nagkadto sa may puwertahan sang banwa. Ginkaptan niya ang puwertahan kag ginhukas dala ang mga haligi kag mga trangka sini. Dayon ginpas-an niya ini kag gindala sa putokputokan sang bukid nga nagaatubang sa Hebron.

Si Samson kag si Delila

⁴ Sang ulihi, naluyag si Samson sa isa ka babayi nga nagaestar sa Sorek nga ililigan sang tubig. Ang iya ngalan amo si Delila. ⁵ Karon, ginkadtuan sang mga pangulo sang mga Filistinhon si Delila kag ginsilingan, “Kombinsiha siya nga isugid niya sa imo ang sekreto kon ngaa puwerte siya kakusog kag kon paano siya mapierdi, agod magapos kag mabihag namon siya. Kon mahimo mo ina, ang kada isa sa amon magahatag sa imo sang 1,100 ka bilog nga pilak.”

⁶ Gani ginpamangkot ni Delila si Samson. Siling niya, “Sugiri ako sang sekreto kon ngaa puwerte sa imo kakusog. Kag halimbawa, kon may maggapos ukon magdakop sa imo paano niya ini himuon?” ⁷ Nagsabat si Samson, “Kon gapuson ako sing pito ka bag-o nga banting sang pana,^[d] mangin pareho na lang ang akon kusog sa iban nga mga tawo.”

⁸ Sang mahibaluan ini sang mga pangulo sang mga Filistinhon, ginhatagan nila si Delila sang pito ka bag-o nga banting sang pana kag gin-gapos niya si Samson. ⁹ May pila ka mga Filistinhon nga nagapanago sadto sa pihak nga kuwarto. Dayon nagsinggit si Delila, “Samson, may mga Filistinhon nga nag-abot sa pagdakop sa imo.” Pero ginpangbugto lang ni Samson ang mga banting sang pana nga daw pareho lang sa lubid nga nakatandog sa kalayo. Gani wala pa gid nila mahibaluan ang sekreto sang iya kusog.

¹⁰ Nagsiling si Delila kay Samson, “Gin-into mo lang ako; nagbutig ka sa akon. Sige na, sugiri ako kon paano ka magapos.” ¹¹ Nagsiling si Samson, “Kon gapuson ako sang bag-o nga lubid nga wala pa gid magamit, mangin pareho na lang ang akon kusog sa iban nga mga tawo.”

¹² Gani nagkuha si Delila sang bag-o nga lubid nga wala pa gid magamit kag gin-gapos niya si Samson. May pila ka mga Filistinhon nga nagapanago sadto sa pihak nga kuwarto. Dayon nagsinggit si Delila, “Samson, may mga Filistinhon nga nag-abot sa pagdakop sa imo!” Pero ginpangbugto lang ni Samson ang higot sa iya butkon nga daw pareho lang sa hilo.

¹³ Gani nagsiling liwat si Delila kay Samson, “Hasta subong ginainto mo lang gihapon ako kag ginabutigan. Sige na, sugiri ako kon paano ka magapos.” Nagsiling si Samson, “Kon ihigot mo ang pito ka salapid sang akon buhok sa teral^[e] kag hugton sang palpal, mangin pareho na lang ang akon kusog sa iban nga mga tawo.”

¹⁴ Gani sang nagakatulog si Samson, ginhigot ni Delila ang pito ka salapid sang buhok ni Samson sa teral, kag nagsinggit dayon, “Samson, may mga Filistinhon nga nag-abot sa pagdakop sa imo.” Nakabugtaw si Samson kag ginpalos niya ang iya buhok sa teral.

¹⁵ Gani nagsiling si Delila sa iya, “Siling mo ginahigugma mo ako, pero indi gali matuod. Tatlo na ka beses nga gin-into mo ako. Wala ka gid nanugid kon diin nagahalin ang imo kusog.” ¹⁶ Adlaw-adlaw niya nga ginapamangkot si Samson hasta sang ulihi natak-an si Samson. ¹⁷ Gani ginsugiran na lang siya ni Samson sang matuod. Siling ni Samson, “Wala gid maguntingi ang akon buhok bisan kaisa lang. Kay halin sang akon pagkatawo, gindedikar na ako sa Dios bilang isa ka Nazareo. Gani kon maguntingan ang akon buhok, mangin pareho na lang ang akon kusog sa iban nga mga tawo.”

¹⁸ Nabatyagan ni Delila nga nagasugid si Samson sing matuod. Gani nagpasugo siya nga hambalan ang mga pangulo sang mga Filistinhon nga magbalik tungod kay nagsugid na sa iya si Samson sing matuod. Gani nagbalik ang mga pangulo, dala ang kuwarta nga ibayad kay Delila. ¹⁹ Ginpatulog ni Delila si Samson sa iya paa, kag sang matulugan na ini, nagtawag siya sang isa ka tawo agod guntingon ang pito ka salapid sang buhok ni Samson. Gani nagluya si Samson, kag ginpadakop siya ni Delila. ²⁰ Nagsinggit si Delila, “Samson, may mga Filistinhon nga nag-abot sa pagdakop sa imo.” Pagbangon ni Samson abi niya nga makabuhi pa siya pareho sang ginhimo niya sadto. Pero wala siya kahibalo nga wala na nagbulig ang Ginoo sa iya. ²¹ Gindakop siya sang mga Filistinhon kag ginlukat ang iya mga mata. Dayon gindala nila siya sa Gaza kag ginkadenahan sang saway. Ginpaobra nila siya sa sulod sang prisohan bilang manuggaling sang uyas. ²² Pero amat-amat nga nagtubo liwat ang iya buhok.

Ang Pagkapatay ni Samson

²³ Isa sina ka bes, nagtilipon ang mga pangulo sang mga Filistinhon agod magsaulog kag maghalad sang madamo nga mga halad sa ila dios nga si Dagon. Sa ila nga pagsaulog nagakanta sila: “Ginpadaog kita sang aton dios kontra kay Samson nga aton kaaway.” ^24-25 Puwerte ang ila kinalipay kag nagsinggit sila, “Dal-a diri si Samson sa paglingaw sa aton!” Gani ginpaguwa si Samson sa prisohan. Kag sang makita siya sang mga tawo, gindayaw nila ang ila dios. Siling nila, “Ginpadaog kita sang aton dios sa aton kaaway nga naglaglag sa aton duta kag nagpamatay sang madamo sa aton.” Dayon ginpatindog nila si Samson sa tunga sang duha ka haligi kag ginhimo nga kaladlawan. ²⁶ Nagsiling si Samson sa suluguon^[f] nga nagatuytoy sa iya, “Pauyata ako sa haligi sang sini nga templo agod makasandig ako.” ²⁷ Puno sang tawo ang templo. Ato didto ang tanan nga pangulo sang mga Filistinhon. Sa atop lang, may ara sang 3,000 ka tawo, lalaki kag babayi. Nagakinasadya sila nga nagatan-aw kay Samson.

²⁸ Karon, nagpangamuyo si Samson: “O Ginoong Dios, dumduma ako. Kon mahimo, ibalik ang akon kusog bisan kaisa na lang agod nga makabalos ako sa mga Filistinhon sa paglukat nila sang akon mga mata.” ²⁹ Nagkapot si Samson sa duha ka sentro nga haligi nga nagatukod sa atop sang templo. Ang tuo niya nga kamot ara sa isa ka haligi kag ang wala ara sa isa pa ka haligi. ³⁰ Dayon nagsinggit siya, “Mapatay ako kaupod sang sini nga mga Filistinhon!” Kag gintulod niya ang duha ka haligi sa bug-os niya nga kusog, kag narumpag ang templo sa mga pangulo kag sa tanan nga tawo didto. Mas madamo pa ang iya napatay sang sadto nga tion sang sa nagakabuhi pa siya.

³¹ Ang bangkay ni Samson ginkuha sang iya mga utod kag mga paryente kag ginlubong sa ginlubngan sang iya amay nga si Manoa, didto sa tunga-tunga sang Zora kag Eshtaol. Ginpanguluhan ni Samson ang Israel sa sulod sang 20 ka tuig.

Ang mga Dios-dios ni Micas

17 May isa ka tawo nga nagaestar sa kabukiran sang Efraim nga ang iya ngalan si Micas. ^2-3 Isa ka adlaw, nagsiling si Micas sa iya iloy, “Nabatian ko nga ginsumpa mo ang nagkuha sang imo 1,100 ka pilak. Ari ang pilak, ako ang nagkuha sini.” Pagkabaton sini sang iya iloy, nagsiling siya, “Anak, kabay pa nga bendisyunan ka sang Ginoo. Ihalad ko ini nga pilak sa Ginoo agod indi mag-abot sa imo ang sumpa. Gamiton ko ini nga pilak nga panghaklap sa kahoy nga imahen nga ipahimo ko. Huo, ihalad ko ini sa Ginoo para maluwas ka sa sumpa.” ⁴ Dayon nagkuha ang iya iloy sang 200 ka pilak kag ginhatag sa platero. Kag gin-gamit ini sang platero nga panghaklap sa kahoy nga imahen. Sang nahuman na, ginbutang ini nga dios-dios sa balay ni Micas.

⁵ May kaugalingon nga simbahan si Micas, kag nagpahimo siya sang mga dios-dios kag espesyal nga panapton^[g] sang pari. Ginhimo niya nga pari ang isa sa iya mga anak nga lalaki. ⁶ Sang sadto nga tion, wala sing hari sa Israel, gani nagapagusto lang ang tagsa-tagsa kon ano ang iya luyag himuon.

⁷ May isa ka bataon nga Levita^[h] nga nagaestar sa Betlehem nga sakop sang Juda. ⁸ Isa ka adlaw, naglakat siya agod mangita sang elistaran sa iban nga lugar. Sa iya paglakat, nakaagi siya sa balay ni Micas sa kabukiran sang Efraim. ⁹ Ginpamangkot siya ni Micas, “Taga-diin ka?” Nagsabat siya, “Taga-Betlehem, nga sakop sang Juda. Kag isa ako ka Levita. Nagapangita ako sang akon maestaran.” ^10-11 Nagsiling si Micas, “Diri ka na lang estar sa akon. Himuon ko ikaw nga akon manuglaygay^[i] kag pari. Kag kada tuig hatagan ko ikaw sang napulo ka bilog nga pilak, luwas sa mga bayo kag pagkaon nga akon ihatag sa imo.” Nagsugot ang Levita sa ginsiling ni Micas kag ginkabig siya ni Micas nga isa sa iya mga anak. ¹² Ginhimo siya ni Micas nga pari, kag didto ginpaestar sa iya balay. ¹³ Nagsiling si Micas, “Karon, sigurado ako nga pakamaayuhon ako sang Ginoo tungod kay may pari na ako nga Levita.”

Si Micas kag ang Tribo ni Dan

18 Sadto nga panahon wala sing hari ang Israel. Kag sa amo man nga panahon, ang tribo ni Dan nagapangita sang lugar nga ila maestaran nga mangin ila mismo. Sa mga tribo sang Israel, ang tribo ni Dan ang wala pa makabaton sang ila palanublion nga duta. ² Gani nagpadala ang mga kaliwat ni Dan sang lima ka maisog nga mga lalaki halin sa ila pamilya sa pagpangita sang ila maestaran. Ining lima ka lalaki naghalin sa mga banwa sang Zora kag Eshtaol.

Sang naglakat na sila sa pagpangita sang lugar, nakaabot sila sa balay ni Micas sa kabukiran sang Efraim, kag didto sila nagtulog. ³ Samtang didto sila, nahibaluan nila nga indi taga-didto atong bataon nga Levita tungod sa iya panghambal. Gani ginpamangkot nila siya, “Ngaa ari ka? Sin-o ang nagdala diri sa imo? Kag ano ang ginahimo mo diri?”

⁴ Ginsugiran niya sila sang ginhimo ni Micas sa iya, kag nagsiling siya, “Nagatrabaho ako bilang pari ni Micas, kag ginasuwelduhan niya ako.” ⁵ Nagsabat ang mga lalaki, “Kon amo sina, pamangkuta abi ang Dios kon bala mangin madinalag-on ining amon paglakat.” ⁶ Nagsabat ang pari, “Indi kamo magpalibog. Ginaupdan kamo sang Ginoo sa inyo pagpanglakaton.”

⁷ Nagpadayon ining lima ka lalaki kag nakaabot sila sa Laish. Nakita nila nga matawhay ang pagpangabuhi sang mga tawo didto pareho sa mga Sidonhon. Malinong ini nga lugar, kag ara ang tanan nga kinahanglan sang mga tawo. Nagasalig gid ang mga pumuluyo nga wala sing may mag-ano sa ila. Ini nga lugar malayo sa mga Sidonhon, kag wala sila sing kadampig nga banwa. ⁸ Sang magbalik ang lima ka lalaki sa Zora kag Eshtaol, ginpamangkot sila sang ila mga kasimanwa kon ano ang ila nakita. ⁹ Nagsiling sila, “Dali na, masalakay na kita, kay nakakita kami sang maayo gid nga lugar. Ano, indi pa kamo maghulag? Indi na kita magdugay pa. Salakayon na naton agod masakop na naton ini nga duta. ¹⁰ Ginhatag sang Dios sa aton ang ini nga duta. Malapad ini kag bugana, kag ara ang tanan nga kinahanglan naton. Kag isa pa, nagasalig gid ang mga pumuluyo sini nga wala sing may mag-ano sa ila.”

¹¹ Gani, halin sa Zora kag Eshtaol, naglakat ang 600 ka armado nga mga tawo halin sa tribo ni Dan agod magpakig-away. ¹² Nagkampo sila sa nakatundan dampi sang banwa sang Kiriat Jearim sa Juda. (Amo ina nga hasta subong ang lugar nga ato ginatawag nga Kampo ni Dan.) ¹³ Halin didto, nagpadayon sila sa pagpanglakaton hasta nga nakaabot sila sa balay ni Micas, sa kabukiran sang Efraim.

¹⁴ Dayon, atong lima ka lalaki nga nagpang-espiya sa Laish nagsiling sa ila mga kaupod, “Nakahibalo bala kamo nga ang isa sa mga balay diri may espesyal nga panapton^[j] sang pari, may imahen nga nahaklapan sang pilak, kag iban pa nga mga dios-dios? Ano ayhan ang maayo ta nga himuon?” ¹⁵ Pagkatapos nga madesisyunan nila kon ano ang ila himuon, nagkadto sila sa balay ni Micas kag nagpangamusta sa bataon nga Levita nga nagaestar didto. ^16-17 Samtang nagatindog sa puwertahan sang banwa ang pari kag ang 600 ka armado nga mga tawo sang tribo ni Dan, nagsulod ang lima ka espiya sa balay ni Micas kag ginpanguha nila ang espesyal nga panapton, ang imahen nga nahaklapan sang pilak, kag ang iban pa nga dios-dios.

¹⁸ Sang makita sadto sang pari nga ginsulod sang lima ka tawo ang balay ni Micas kag ginapanguha ato nga mga butang, nagpamangkot siya sa ila, “Ngaa ginakuha ninyo ina?” ¹⁹ Nagsabat sila, “Hipos ka lang. Mag-upod ka sa amon kay himuon ka namon nga pari kag manuglaygay. Indi ka bala luyag nga mangin pari sang isa ka tribo sang Israel sang sa isa lang ka panimalay?” ²⁰ Nagustuhan sang pari ang ginsiling sa iya, gani nagbulig siya sa ila sa pagpanguha sang espesyal nga panapton, sang imahen nga nahaklapan sang pilak kag sang iban pa nga mga dios-dios, kag nag-upod siya sa ila.

²¹ Sang nagalakat sila, nagauna sa ila ang ila mga kabataan, mga kasapatan, kag mga kagamitan. ²² Medyo malayo na sila sa balay ni Micas sang mahibaluan ni Micas ang natabo. Gani gintipon niya ang iya mga kaingod kag ginlagas ang mga kaliwat ni Dan. ²³ Ginasinggitan nila sila, kag nagbalikid ang mga kaliwat ni Dan kag nagpamangkot kay Micas, “Ano bala ang natabo nga ginalagas ninyo kami?”

²⁴ Nagsabat si Micas, “Mamangkot pa kamo? Ginkuha ninyo ang mga dios-dios nga akon ginpahimo, pati ang akon pari. Wala na sing nabilin sa akon.” ²⁵ Nagsiling sila, “Maayo pa nga maghipos ka na lang, kay basi maakig ang iban namon nga kaupod kag patyon ka nila pati ang imo pamilya.” ²⁶ Kag nagpadayon sila sa paglakat. Nakita ni Micas nga indi niya sila masarangan, gani nagpauli na lang siya.

²⁷ Nagkadto ang mga kaliwat ni Dan sa Laish dala ang mga dios-dios ni Micas pati ang iya pari. Malinong nga lugar ang Laish, kag nagasalig gid ang mga pumuluyo sini nga wala sing may mag-ano sa ila. Ginsalakay sila sang mga kaliwat ni Dan kag ginpamatay, kag ginsunog ang ila banwa. ²⁸ Wala sing may makabulig sa mga taga-Laish tungod kay malayo sila sa Sidon kag wala sila sing kadampig nga banwa. Ang Laish ara sa kapatagan nga malapit sa Bet Rehob. Sang ulihi ginpatindog liwat ini sang mga kaliwat ni Dan kag ila gin-estaran. ²⁹ Gin-islan nila sang Dan ang ngalan sini suno sa ngalan sang ila katigulangan nga si Dan, nga isa sa mga anak ni Jacob.^{[k] 30} Ginpatindog nila didto ang dios-dios ni Micas kag ila ginsimba. Si Jonatan nga anak ni Gershom kag apo ni Moises ang ginhimo nila nga pari. Ang mga kaliwat ni Jonatan amo ang nag-alagad bilang mga pari sa tribo ni Dan hasta sang pagbihag sa mga taga-Israel. ³¹ Kag samtang ang Tolda sang Dios didto pa sa Shilo, ang dios-dios ni Micas padayon nga ginasimba sa Dan.

Ang Levita kag ang Iya Asawa nga Suluguon

19 Sang sadto nga panahon nga wala pa sing hari ang Israel, may isa ka Levita^[l] nga nagaestar sa malayo nga bahin sang kabukiran sang Efraim. Ini nga Levita nakapangasawa sang suluguon nga taga-Betlehem sa Juda. ² Pero nagluib sa iya ang iya asawa, kag nagpauli ini sa balay sang iya mga ginikanan sa Betlehem. Pagkaligad sang apat ka bulan, ³ nagdesisyon ang Levita nga apason niya ang iya asawa kag kombinsihon nga mag-upod liwat sila. Gani naglakat siya upod ang isa niya ka suluguon kag duha ka asno. Pag-abot niya didto, ginpadayon siya sang babayi. Sang makita siya sang amay sang babayi, gin-abiabi gid siya. ⁴ Ginpilit siya sang iya ugangan nga magpabilin didto. Gani nagpabilin siya sa sulod sang tatlo ka adlaw nga didto man nagakaon, nagainom, kag nagatulog.

⁵ Sang ikaapat na nga adlaw, aga pa gid nagbangon ang Levita kag ang iya suluguon, kag naghimos sila nga magpauli. Pero nagsiling sa iya ang iya ugangan nga lalaki, “Kaon anay kamo antes maglakat.” ⁶ Gani nagkaon kag nag-inom sila nga duha. Sang ulihi, nagsiling ang iya ugangan, “Diri lang anay kamo sa gab-i kay magkinalipay kita.” ⁷ Indi kuntani siya magsugot pero ginpilit gid siya sang iya ugangan, gani nagpabilin na lang sila. ⁸ Pagkaaga, naghimos sila nga maglakat, pero nagsiling naman ang iya ugangan, “Kaon anay kamo kag karon na lang kamo sa hapon maglakat.” Gani nagkaon anay sila nga duha. ⁹ Sang malakat na ang Levita, ang iya asawa, kag ang iya suluguon, nagsiling ang iya ugangan, “Hapon na kag dugay-dugay dulom na. Maayo pa diri na lang kamo liwat matulog. Magkinalipay anay kamo diri, kag buwas aga pa kamo magpauli.”

^10-11 Pero wala na gid nagpasugot ang Levita, kundi naglakat siya kag ang iya asawa, upod ang duha ka asno. Hapon na gid sang mag-abot sila malapit sa Jebus (nga amo ang Jerusalem). Gani nagsiling ang suluguon sang Levita, “Maayo pa siguro nga diri na lang kita matulog sa sining siyudad sang mga Jebusnon.” ¹² Nagsabat ang Levita, “Indi puwede nga diri kita matulog sa lugar nga indi sakop sang mga Israelinhon. Maderetso kita sa Gibea. ¹³ Dali na, tinguhaan naton nga makaabot kita sa Gibea ukon sa Rama, kag didto kita matulog.” ¹⁴ Gani nagpadayon sila sa paglakat. Nagasalop na ang adlaw sang mag-abot sila sa Gibea nga sakop sang tribo ni Benjamin. ¹⁵ Nagsulod sila sa banwa kag nagpungko sa plasa, pero wala gid sing may nag-agda sa ila nga magdayon.

¹⁶ Sang sirom na, may isa ka tigulang nga lalaki nga nagapauli na halin sa iya obra sa uma. Ini nga tigulang didto anay nagaestar sa kabukiran sang Efraim, pero sang ulihi sa Gibea na siya nag-estar. Ining Gibea sakop sang teritoryo sang tribo ni Benjamin.

¹⁷ Sang makita sang tigulang ang nagpanglakaton nga Levita sa may plasa sang siyudad, ginpalapitan niya kag ginpamangkot, “Taga-diin ka? Kag diin ka makadto?” ¹⁸ Nagsabat ang Levita, “Halin kami sa Betlehem nga sakop sang Juda kag mapauli kami sa amon balay^[m] sa kabukiran sang Efraim. Wala sing may nag-agda sa amon nga magdayon sa iya balay. ¹⁹ May pagkaon kag ilimnon kami sang akon asawa kag sang akon suluguon, kag may inugpahalab kami sa amon mga asno. Gani wala na kami sing iban pa nga kinahanglan.” ²⁰ Nagsiling ang tigulang, “Indi kamo magtulog diri sa plasa. Didto na lang kamo sa akon balay. Ako ang bahala sa tanan ninyo nga kinahanglanon.” ²¹ Gani nag-upod sila sa tigulang. Pag-abot nila, ginpakaon sang tigulang ang ila mga asno. Kag pagkatapos nila panghinaw sang ila mga tiil, nagkaon sila kag nag-inom.

²² Sang nagakinalipay sila, gulpi lang nga ginlibutan sang mga malaot nga mga tawo ang balay kag ginpukpok ang puwertahan. Nagasinggit sila sa tigulang nga tag-iya sang balay, “Paguwaa ang bisita mo nga lalaki kay magpakighilawas kami sa iya.” ²³ Nagsabat ang tigulang, “Mga abyan, bisita ko ini nga tawo, gani indi ninyo paghimua inang mahigko kag makahuluya nga butang. ²⁴ Ihatag ko sa inyo ang akon anak nga dalaga kag ang asawa sang sini nga tawo, kag pagusto kamo kon ano ang inyo nga himuon sa ila. Basta indi lang ninyo paghimua inang makahuluya nga butang sa akon bisita.”

²⁵ Wala namati ang mga tawo sa iya, gani ginbutong sang Levita ang iya asawa kag ginpaguwa. Ginhimuslan nila siya kag gin-abusuhan sa bilog nga gab-i hasta mag-aga. Kag sang nagapamanagbanag na, ginpalakat nila ang babayi. ²⁶ Nagbalik ang babayi sa balay nga ginadayunan sang iya bana. Natumba siya sa may puwertahan, kag didto siya hasta sa pagbutlak sang adlaw.

²⁷ Sang sina nga aga nagbugtaw ang iya bana. Ginbuksan niya ang puwertahan agod maglakat na, kag nakita niya ang iya asawa nga nagahamyang kag ang mga kamot sini nagauntay pa sa puwertahan. ²⁸ Nagsiling ang Levita, “Bangon na kay mapauli na kita.” Pero patay na gali ang babayi, gani ginkarga niya ang bangkay sa iya asno kag naglakat.

²⁹ Pag-abot niya sa ila, ginpang-utod-utod niya sa dose ka parte ang bangkay sang iya asawa kag ginpadala sa dose ka tribo sang Israel. ³⁰ Nagsiling ang tanan nga nakakita sini, “Wala pa gid sing may natabo nga pareho sini halin sang paghalin sang mga Israelinhon sa Egipto. Ano ayhan ang maayo naton nga himuon?”

Nagpreparar ang Israel sa Pagpakig-away

20 Ang tanan nga Israelinhon halin sa Dan hasta sa Beersheba kag halin sa Gilead nagtipon sa Mizpa, sa presensya sang Ginoo. ² Didto man ang pangulo sang kada tribo sang Israel sang pagtipon sang katawhan sang Dios. 400,000 sila tanan nga mga soldado nga armado sang espada. ³ Nakabati ang mga taga-Benjamin nga ang kapareho nila nga mga Israelinhon nagtipon sa Mizpa.

Karon nagpamangkot ang mga Israelinhon, “Paano natabo ini nga kalautan?” ⁴ Nagsiling ang Levita nga bana sang babayi nga ginpatay, “Nag-agi ako kag ang akon asawa sa Gibea nga sakop sang Benjamin agod didto matulog. ⁵ Sang gab-i na, ang balay nga amon gindayunan ginlibutan sang mga lalaki nga mga taga-Gibea. Patyon kuntani nila ako; pero sa baylo, ginlugos nila ang akon asawa hasta nga napatay siya. ⁶ Gani gindala ko pauli ang iya bangkay kag ginpang-utod-utod kag ginpadala sa dose ka tribo sang Israel, kay puwerte kalain kag makahuluya ang ila ginhimo diri sa Israel. ⁷ Ti, kita tanan nga mga Israelinhon, ano karon ang aton himuon?”

⁸ Nag-isa ang mga tawo nga nagsiling, “Wala sing isa sa aton nga magpauli. ⁹ Ang aton himuon, magabot-gabot kita kon sin-o sa aton ang magsalakay sa Gibea. ¹⁰ Ang ikanapulo nga parte sang tanan nga lalaki sa kada tribo amo ang mag-asikaso sa pagkaon sang mga soldado. Ang nabilin amo ang magtimalos sa taga-Gibea tungod sa makahuluya nga ginhimo nila sa Israel.” ¹¹ Gani nag-isa ang mga lalaki sang Israel sa pagsalakay sa Gibea.

¹² Nagpadala sang mga mensahero ang mga tribo sang Israel sa bug-os nga tribo sang Benjamin sa pagsiling, “Ano ining kalautan nga natabo dira sa inyo? ¹³ Karon, itugyan ninyo sa amon ang mga malaot nga mga taga-Gibea nga naghimo sini agod patyon namon sila para madula ini nga kalautan sa Israel.” Pero wala ginsapak sang mga Benjaminhon ang ila kapareho nga mga Israelinhon. ¹⁴ Sa baylo nagguwa sila sa ila mga banwa kag nagtipon sa Gibea agod magpakig-away sa ila kapareho nga mga Israelinhon. ¹⁵ Sadto mismo nga adlaw, nakatipon ang mga Benjaminhon sang 26,000 ka soldado wala labot sa 700 ka pinili nga mga soldado nga taga-Gibea. ¹⁶ Ining 700 nga ginpili puro mga walis kag ang kada isa sa ila tanda gid maglabyog sang bato. ¹⁷ Ang mga Israelinhon iya, wala labot sa tribo ni Benjamin, nakatipon sang 400,000 ka soldado nga hanas gid sa pagpakig-away.

¹⁸ Nagtaklad ang mga Israelinhon sa Betel kag nagpamangkot sa Dios kon ano nga tribo ang una nga magsalakay sa mga Benjaminhon. Kag suno sa Ginoo, ang tribo ni Juda. ¹⁹ Gani pagkasunod nga adlaw, aga pa gid nagkampo ang mga Israelinhon malapit sa Gibea. ²⁰ Nagkadto sila sa Gibea kag nagpuwesto sa pagpakig-away sa mga Benjaminhon. ²¹ Nagguluwa ang mga Benjaminhon sa Gibea sa pagpakig-away sa ila. Kag sa sina lang nga adlaw, 22,000 ka Israelinhon ang napatay sang mga Benjaminhon.

^22-23 Gani nagtaklad liwat ang mga Israelinhon sa Betel kag naghilibion didto hasta maggab-i. Ginpamangkot nila ang Ginoo, “Magpakig-away pa bala kami liwat sa amon kadugo nga mga Benjaminhon?” Nagsabat ang Ginoo, “Huo, magpakig-away kamo liwat.” Gani ginpabaskog nila ang kada isa kag nagplastar liwat sila sa amo gihapon nga lugar sang una nga adlaw nga nagsalakay sila.

²⁴ Sang masunod nga adlaw, ginsalakay nila ang mga Benjaminhon. ²⁵ Pero nagguwa liwat ang mga Benjaminhon sa Gibea kag ginsugata ang ila kapareho nga mga Israelinhon. Kag sa sini nga tion, napatay naman nila ang 18,000 ka Israelinhon nga armado tanan sang espada.

²⁶ Gani nagtaklad liwat ang tanan nga Israelinhon sa Betel kag naghibi sa presensya sang Ginoo. Nagpuasa sila hasta maggab-i kag naghalad sang mga halad nga ginasunog kag mga halad nga para sa maayo nga relasyon. ^27-28 Sadto nga tion, ang Kahon sang Kasugtanan sang Dios ara sa Betel, kag ang nagadumala sini amo si Finehas nga anak ni Eleazar kag apo ni Aaron. Nagpamangkot liwat ang mga Israelinhon sa Ginoo, “Magpakig-away pa bala kami liwat sa amon kadugo nga mga Benjaminhon ukon indi na lang?” Nagsabat ang Ginoo, “Magpakig-away kamo liwat kay buwas padag-on ko na kamo kontra sa ila.”

²⁹ Gani ginkibon sang mga Israelinhon ang palibot sang Gibea. ³⁰ Nagplastar liwat sila sa amo gihapon nga lugar. Ikatatlo na ini nga adlaw sang ila pagsalakay. ³¹ Sa liwat ginsugata sila sang mga Benjaminhon nga nagapaguwa halin sa banwa. Kag pareho sang natabo sang nagligad nga mga inadlaw, may mga napatay sila nga mga Israelinhon. 30 ka Israelinhon ang napatay sa kaumahan kag sa mga dalan pakadto sa Betel kag sa Gibea. ³² Tungod nga nagapalagyo ang mga Israelinhon, abi sang mga Benjaminhon madaog naman nila ang mga Israelinhon. Wala sila kahibalo nga nagapalagas lang gali ang mga Israelinhon agod dal-on sila palayo sa banwa.

³³ Sang pag-abot sang mga Israelinhon sa Baal Tamar, nagplastar sila didto samtang ang mga nagakibon sa palibot^[n] sang Gibea nagguluwa na. ³⁴ 10,000 sila tanan nga puro mga pinili nga mga soldado sang Israel. Ginsalakay nila ang Gibea, kag puwerte gid ang inaway. Wala kahibalo ang mga Benjaminhon nga dali na lang ang ila katapusan. ³⁵ Ginpadaog sang Ginoo ang mga Israelinhon, kag sadto nga adlaw nakapatay sila sang 25,100 ka Benjaminhon nga armado tanan sang espada. ³⁶ Kag nareyalisar sang mga Benjaminhon nga napierdi na sila.

Ang Detalye sang Pagdaog sang mga Israelinhon

Nagpalagyo ang dako nga grupo sang mga soldado sang Israel para makasalakay ang mga soldado nga ginpakibon nila sa banwa sang Gibea. ³⁷ Samtang nagalagas ang mga Benjaminhon, gulpi nga ginsalakay sang mga nagakibon nga mga soldado ang Gibea kag ginpamatay ang tanan nga tawo didto. ³⁸ Antes sina, naghambalanay na sila nga kon may makita gani ang mga nagapalagyo nga mga Israelinhon nga madamol nga aso sa Gibea, ³⁹ mabalik sila sa pagpakig-away. Ang mga Benjaminhon sadto nakapatay na sang 30 ka Israelinhon, gani abi nila napierdi naman nila ang mga Israelinhon. ⁴⁰ Sang ulihi nagtub-ok ang madamol nga aso sa Gibea. Sang magbalikid ang mga Benjaminhon, nakita nila ang madamol nga aso halin sa banwa. ⁴¹ Dayon nagliso ang mga Israelinhon kag ginsalakay nila ang mga Benjaminhon. Hinadlukan ang mga Benjaminhon tungod kay nareyalisar nila nga dali na lang ang ila katapusan. ⁴² Nagpalagyo sila pakadto sa kamingawan, pero ginlagas sila sang mga Israelinhon nga nagguwa sa banwa. ⁴³ Ginlibutan sila sang mga Israelinhon kag wala pag-untati lagas hasta sa sidlangan sang Gibea. ⁴⁴ 18,000 ka maayo nga mga soldado sang mga Benjaminhon ang napatay. ⁴⁵ Ang iban nalagyo pakadto sa kamingawan sa Bato sang Rimon. Pero 5,000 ang napatay sa ila sa dalan. Padayon sila nga ginlagas sang mga Israelinhon hasta sa Gidom kag nakapatay pa ang mga Israelinhon sang 2,000. ⁴⁶ Sa kabilugan mga 25,000 ka mga Benjaminhon ang napatay sadto nga adlaw. Mga maayo sila nga mga soldado kag armado sang espada. ⁴⁷ Pero may 600 ka mga Benjaminhon nga nakapalagyo pakadto sa Bato sang Rimon, kag didto sila nagtiner sa sulod sang apat ka bulan. ⁴⁸ Dayon nagbalik ang mga Israelinhon sa mga banwa sang Benjamin kag ginpamatay nila ang nagkalabilin nga buhi, pati ang mga kasapatan. Ginsunog nila ang tanan nga banwa sang mga Benjaminhon nga ila maagyan.

Mga Asawa para sa mga Benjaminhon

21 Didto sa Mizpa nagpromisa ang mga Israelinhon nga indi gid nila pag-ipaasawa ang ila mga anak nga babayi sa mga Benjaminhon. ² Dayon nagkadto ang mga Israelinhon sa Betel kag naghibi sing tudo sa presensya sang Dios hasta maggab-i. ³ Nagsiling sila, “O Ginoo, Dios sang Israel, ngaa bala natabo ini? Karon nakulangan na sang isa ka tribo ang Israel!”

⁴ Pagkaaga, naghimo sila sang halaran kag naghalad sang mga halad nga ginasunog kag mga halad nga para sa maayo nga relasyon. ⁵ Dayon nagpamangkot sila, “May tribo bala sang Israel nga wala makaupod sa aton sang nagtipon kita sa presensya sang Ginoo sa Mizpa?” Sang sadto nga tion, nakapromisa na sila nga patyon ang indi magkadto didto sa presensya sang Ginoo.

⁶ Nasubuan gid ang mga Israelinhon sa ila kadugo nga mga Benjaminhon. Siling nila, “Nabuhinan sang isa ka tribo ang Israel. ⁷ Diin bala kita mangita sang ipaasawa sa mga nabilin nga mga Benjaminhon, kay nakapromisa na kita sa Ginoo nga indi gid naton pag-ipaasawa sa ila ang aton mga anak nga babayi?”

⁸ Sang nagpamangkot sila kon may tribo sang Israel nga wala makaupod sang nagtipon sila sa presensya sang Ginoo sa Mizpa, nasapwan nila nga wala makaupod ang mga taga-Jabesh Gilead. ⁹ Tungod kay sang gin-isip ang mga tawo, wala didto sing bisan isa lang nga taga-Jabesh Gilead. ^10-11 Gani nagpili ang katilingban sang 12,000 ka maisog nga mga soldado, kag ginsilingan sila, “Magkadto kamo sa Jabesh Gilead kag pamatya ninyo ang mga taga-didto, bata ukon tigulang, lalaki ukon babayi, luwas lang sa mga dalaga nga birhen.” ¹² Kag didto nakakita sila sang 400 ka dalaga nga birhen kag gindala nila ini sa ila kampo sa Shilo nga sakop sang Canaan.

¹³ Pagkatapos nagpadala ang bug-os nga katilingban sang Israel sang mga mensahero sa mga Benjaminhon nga nagpanago sa Bato sang Rimon. Ginhambalan sila sang mga mensahero nga handa na nga magpakig-abyan sa ila ang ila kapareho nga mga Israelinhon. ¹⁴ Gani nagpalauli ang mga Benjaminhon kag ginhatag sa ila sang mga Israelinhon ang mga dalaga nga taga-Jabesh Gilead. Pero kulang pa ang mga dalaga para sa ila.

¹⁵ Nasubuan gid ang mga Israelinhon sa natabo sa mga Benjaminhon, tungod kay ginseparar sang Ginoo ang mga Benjaminhon sa mga tribo sang Israel. ¹⁶ Gani nag-estoryahanay ang mga manugdumala sang katilingban sang Israel. Siling nila, “Wala na sing may nabilin nga babayi nga Benjaminhon. Ano bala ang aton himuon agod makapangasawa ang nabilin nila nga mga lalaki? ¹⁷ Kinahanglan nga may mga kaliwat sila agod indi madula ang tribo ni Benjamin. ¹⁸ Pero indi man puwede nga ipaasawa naton sa ila ang aton mga anak nga babayi tungod kay nakapromisa na kita nga ang maghimo sini pakamalauton.”

¹⁹ Dayon nadumduman nila nga dali na lang gali ang tuigan nga piesta para sa Ginoo nga ginahiwat sa Shilo. (Ining Shilo ara sa aminhan sang Betel, sa bagatnan sang Lebona, kag sa sidlangan sang dalan nga halin sa Betel pakadto sa Shekem.) ²⁰ Ginsilingan nila ang mga Benjaminhon, “Magpanago kamo sa mga talamnan sang ubas, ²¹ kag bantayan ninyo ang mga dalaga nga taga-Shilo. Kon mag-agi sila didto agod magsaot sa piesta, magguwa kamo sa talamnan kag masigdakop sang inyo pangasaw-on kag dal-on sa inyo lugar. ²² Kon magreklamo gani sa amon ang ila mga amay ukon utod nga lalaki, amo ini ang amon isiling sa ila, ‘Palihog pabay-i lang ninyo sila tungod kay kulang ang mga dalaga nga nakuha naton sang pagsalakay naton sa Jabesh Gilead. Wala kamo sing salabton tungod nga wala man kamo nagtugot nga pangasaw-on sang mga Benjaminhon ang inyo mga anak nga babayi.’ ”

²³ Gani ginhimo ini sang mga Benjaminhon. Nagsigdakop sila sang mga dalaga nga nagasaot, kag gindala pauli bilang asawa. Pag-abot nila sa ila duta, ginpatindog nila liwat ang ila mga banwa kag didto nag-estar. ²⁴ Nagpauli man ang iban pa nga mga Israelinhon sa ila kaugalingon nga duta, kag sa ila kaugalingon nga tribo kag pamilya.

²⁵ Sang sadto nga tion, wala sing hari sa Israel, gani nagapagusto lang ang tagsa-tagsa kon ano ang iya luyag himuon.

Ang Pag-unong ni Ruth kay Noemi

1 ^1-2 Sang panahon nga indi pa mga hari ang nagadumala^[o] sa Israel, nag-abot ang gutom sa sini nga lugar. Gani si Elimelec nga taga-Betlehem nga sakop sang Juda nagkadto sa Moab upod sang iya asawa kag duha ka anak nga lalaki, agod didto lang anay mag-estar. Ang ngalan sang iya asawa amo si Noemi kag ang ila duha ka anak amo si Mahlon kag si Kilion. Mga kaliwat sila ni Efrata nga taga-Betlehem.

Karon, sang didto na sila nagaestar sa Moab, ³ napatay si Elimelec, gani si Noemi na lang ang nabilin kag ang iya duha ka anak. ⁴ Sang ulihi nagpangasawa ang iya mga anak sang mga Moabnon. Ang ngalan sang isa amo si Orpah kag ang isa amo si Ruth. Pagkaligad sang mga napulo ka tuig, ⁵ napatay man si Mahlon kag si Kilion, gani si Noemi na lang ang nabilin.

⁶ Sang mabalitaan ni Noemi nga gindumdom sang Ginoo ang iya katawhan paagi sa paghatag sa ila sang maayo nga patubas, nagpreparar siya kag ang iya mga umagad sa pagbalik sa Juda. ⁷ Kag sang nagapanglakaton na sila pabalik sa Juda, ⁸ nagsiling si Noemi sa iya duha ka umagad, “Balik na lang kamo sa inyo iloy. Kabay pa nga ipakita sang Ginoo ang iya kaayo sa inyo, subong nga ginpakita ninyo ang inyo kaayo sa inyo nagtaliwan nga mga bana kag amo man sa akon. ⁹ Kag kabay pa nga itugot sang Ginoo nga makapamana kamo liwat agod mapahamtang kamo sa inyo bag-o nga puluy-an.”

Dayon ginhalukan sila ni Noemi. Naghibi sila sing tudo ¹⁰ kag nagsiling kay Noemi, “Maupod kami sa imo sa pagbalik mo sa imo mga kasimanwa.” ^11-12 Pero nagsiling si Noemi, “Pauli kamo sa inyo, mga anak. Ngaa maupod pa kamo sa akon? Nagahunahuna bala kamo nga makapamana pa ako kag makapamata sang mga lalaki nga pamanahon ninyo? Indi ina mahimo kay tigulang na ako. Pero butang ta abi nga makapamana ako karon nga gab-i kag sa ulihi makapamata pa, ¹³ ano, hulaton bala ninyo sila nga magdalagko? Indi lang bala anay kamo magpamana tungod lang sa ila? Indi puwede, mga anak. Sa pagkamatuod, mas mapait ang akon kabuhi sang sa inyo, kay ginapaantos ako sang Ginoo.”

¹⁴ Naghibi naman sila sing tudo. Dayon naghalok si Orpah sa iya ugangan kag nagpauli,^[p] pero si Ruth iya nagpabilin kay Noemi. ¹⁵ Nagsiling si Noemi, “Ti ato na ang imo bilas, nagbalik na siya sa iya mga kasimanwa kag sa iya dios,^[q] gani mag-upod ka sa iya.” ¹⁶ Pero nagsabat si Ruth, “Indi ako pagpilita sa pagbiya sa imo, kay bisan diin ka magkadto didto man ako makadto, kag bisan diin ka mag-estar didto man ako maestar. Ang imo mga kasimanwa mangin akon man nga kasimanwa, kag ang imo Dios mangin akon man nga Dios. ¹⁷ Kon diin ka mapatay, didto man ako mapatay kag didto man ilubong. Kabay pa nga silutan ako sang Ginoo sing puwerte gid kon magbulag ako sa imo, luwas lang kon mapatay na ako.”

¹⁸ Sang makita ni Noemi nga desidido gid si Ruth sa pag-upod sa iya, naghipos na lang siya. ¹⁹ Gani nagpadayon sila nga duha sa paglakat hasta nga nakaabot sila sa Betlehem. Pag-abot nila didto, nagkinagula^[r] ang mga tawo. Nagsiling ang mga babayi, “Si Noemi gid bala ini?”

²⁰ Nagsiling si Noemi sa ila, “Indi ninyo ako pagtawga nga Noemi,^[s] kundi tawga ninyo ako nga Mara,^[t] kay ginpapait gid sang Makagagahom nga Dios ang akon kabuhi. ²¹ Paghalin ko diri ara sa akon ang tanan, pero ginpabalik ako sang Ginoo nga wala-wala gid. Gani indi na ninyo ako pagtawga nga Noemi, kay ginpaantos ako sang Ginoo nga Makagagahom.”

²² Nagasugod pa lang ang tig-alani sang barley sang pag-abot ni Noemi sa Betlehem upod sang iya umagad nga si Ruth nga Moabnon.

Nakilala ni Ruth si Boaz

2 ^1-3 Isa ka adlaw, nagsiling si Ruth kay Noemi, “Tuguti ako sa pagkadto sa uma sa pagpangsipot^[u] sang mga uhay sang tawo nga magtugot sa akon sa paghimo sini.” Nagsiling si Noemi sa iya, “Sige anak, lakat ka.” Gani naglakat si Ruth kag nagpangsipot sang mga uhay nga ginbilin sang mga manug-ani. Kag natabuan nga didto siya nagpangsipot sa uma ni Boaz nga paryente ni Elimelec. Si Boaz manggaranon kag kilala nga tawo.

⁴ Karon, nag-abot si Boaz halin sa Betlehem kag gintamyaw niya ang mga manug-ani, “Kabay pa nga buligan kamo sang Ginoo!” Nagsabat ang mga manug-ani, “Kabay pa nga pakamaayuhon ka sang Ginoo!” ⁵ Nagpamangkot dayon si Boaz sa suluguon nga gintugyanan niya sa pagdumala sa mga manug-ani, “Sin-o inang bataon nga babayi?” ⁶ Nagsabat ang suluguon, “Siya ang Moabnon nga nag-upod kay Noemi sang pagbalik niya halin sa Moab. ⁷ Nagpangabay siya sa akon nga tugutan ko siya sa pagpangsipot sang mga uhay nga ginbilin sang mga manug-ani. Sige-sige gid ang iya obra halin kaina sang aga hasta subong. Nagpahuway lang siya sang makadali sa payag.”^{[v] 8} Nagsiling si Boaz kay Ruth, “’Day, indi ka na magkadto sa iban nga uma sa pagpangsipot sang mga uhay. Diri ka na lang magpangsipot upod sa akon mga suluguon nga babayi. ⁹ Bantayi kon diin nagapangani ang akon mga tinawo kag magsunod ka sa mga suluguon nga babayi. Ginsilingan ko na ang akon mga tinawo nga indi ka nila pag-anhon. Kag kon uhawon ka, mag-inom ka lang sa mga banga nga ginsag-uban sang akon mga tinawo.”

¹⁰ Nagluhod si Ruth kay Boaz bilang pagtahod kag nagsiling, “Ngaa maayo ka gid sa akon nga isa man lang ako ka dumuluong?” ¹¹ Nagsabat si Boaz, “May nakasugid sa akon sang tanan nga ginhimo mo sa imo ugangan nga babayi halin pa sang pagkapatay sang imo bana, kon paano nga ginbayaan mo ang imo amay kag iloy kag ang lugar nga sa diin ka natawo agod mag-estar upod sa mga tawo nga indi mo kilala. ¹² Gani kabay pa nga balusan ka sang Ginoo sa imo ginhimo. Kabay pa nga dako nga balos ang imo mabaton halin sa Ginoo, ang Dios sang Israel, nga imo ginadangpan.” ¹³ Nagsiling si Ruth, “Maayo ka gid sa akon, sir, kay ginlipay mo ako kag ginhambalan sing maayo bisan indi ako isa sang imo mga suluguon.”

¹⁴ Sang tion na sa pagkaon, nagsiling si Boaz kay Ruth, “Dali, magkuha ka sang pagkaon kag isawsaw sa langgaw.” Gani nagpungko si Ruth upod sa mga manug-ani, kag ginduhulan siya ni Boaz sang sinanlag nga uyas. Nagkaon siya hasta nga nabusog siya, kag may nabilin pa siya. ¹⁵ Sang magtindog na si Ruth agod magpangsipot liwat sang mga uhay, nagsugo si Boaz sa iya mga tinawo, “Bisan magpangsipot pa si Ruth sa may mga binugkos nga mga uhay indi ninyo siya pagpakahuy-i.^{[w] 16} Kuhaan pa gani ninyo siya sang mga uhay sa mga binugkos kag ibilin sa iya, kag indi ninyo siya pagsawaya.”

¹⁷ Gani nagpangsipot si Ruth sang mga uhay hasta magsirom. Kag sang malinas na niya ang iya nasipot nga barley, mga tunga ini sa sako. ¹⁸ Gindala niya ini pauli sa banwa kag ginpakita sa iya ugangan^[x] nga si Noemi. Ginkuha dayon niya ang iya nabilin nga pagkaon kag ginhatag kay Noemi. ¹⁹ Nagpamangkot si Noemi sa iya, “Diin ka nagpangsipot sang mga uhay kaina? Kay sin-o uma? Bulahan ang tawo nga nagtratar sa imo sing maayo.”

Ginsugiran ni Ruth si Noemi nga didto siya nagpangsipot sa uma sang isa ka tawo nga ang iya ngalan si Boaz. ²⁰ Nagsiling si Noemi kay Ruth, “Kabay pa nga pakamaayuhon si Boaz sang Ginoo. Ginapakita niya ang iya kaayo sa mga tawo nga buhi pa kag sa mga patay na.” Kag nagsiling pa gid siya, “Inang si Boaz malapit naton nga paryente; isa siya sa may responsibilidad nga mag-atipan sa aton.”

²¹ Nagsiling si Ruth kay Noemi, “Nagsiling pa gani si Boaz sa akon nga sa iya lang mga tinawo ako maupod sa pagpangsipot hasta matapos ang tanan niya nga alanihon.” ²² Nagsiling si Noemi kay Ruth, “Anak, maayo gid man kon mag-upod ka sa iya mga suluguon nga babayi, kay basi kon ano pa ang matabo sa imo sa iban nga uma.”

²³ Gani nag-upod si Ruth sa mga suluguon nga babayi ni Boaz. Nagpangsipot siya sang mga uhay hasta nga natapos ang tig-alani sang barley kag sang trigo. Kag padayon siya nga nag-estar upod sa iya ugangan.

Ang Pangabay ni Ruth kay Boaz

3 Isa ka adlaw, nagsiling si Noemi kay Ruth, “Anak, gusto ko nga makapamana ka na para sa imo kaayuhan. ² Nadumduman mo bala si Boaz nga aton paryente, nga ang iya mga suluguon nga babayi nakaupod mo sa pag-obra? Abi mo, karon sa gab-i magapahangin siya sang barley. ³ Gani magpaligo ka, magpahamot, kag isuksok ang matahom mo nga bayo. Magkadto ka dayon sa linasan, pero indi ka magpakita sa iya hasta makatapos siya kaon kag inom. ⁴ Kon matulog na gani siya, bantayan mo kon diin siya mahigda. Kag kon matulugan na siya, kadtui siya kag alsaha ang habol sa iya tiilan kag didto ka magtulog.^[y] Dayon hambalan ka niya kon ano ang imo himuon.” ⁵ Nagsabat si Ruth, “Himuon ko ang tanan mo nga ginsiling.” ⁶ Gani nagdulhog siya sa linasan agod himuon ang tanan nga ginsiling sang iya ugangan sa iya.

⁷ Sang nakatapos na si Boaz kaon kag inom, maayo gid ang iya pamatyag. Naghigda siya sa kilid sang tinumpok nga mga uyas agod magtulog. Hinay-hinay nga nagpalapit si Ruth sa iya kag gin-alsa ang habol sa iya tiilan kag naghigda didto. ⁸ Sang mga tungang gab-i na, nakabugtaw si Boaz, kag sang paghiwod^[z] niya natingala siya nga may babayi nga nagahigda sa iya tiilan. ⁹ Nagpamangkot si Boaz, “Sin-o ka?” Nagsabat siya, “Ako si Ruth. Malapit mo ako nga paryente nga dapat mo atipanon. Karon, tabuni ako sang imo bayo sa pagpakita nga pangasaw-on kag atipanon mo ako.” ¹⁰ Nagsiling si Boaz, “Day, kabay pa nga pakamaayuhon ka sang Ginoo. Ang pag-unong nga ginpakita mo subong sa imo pamilya mas sobra pa sa ginpakita mo sadto.^[aa] Kay wala ka naglagas sa bataon nga lalaki, manggaranon man siya ukon imol. ¹¹ Gani indi ka magkabalaka ’day, kay himuon ko ang tanan nga ginpangabay mo. Kay nahibaluan sang tanan ko nga mga kasimanwa nga maayo ka nga babayi. ¹² Matuod nga malapit mo ako nga paryente nga may responsibilidad sa pag-atipan sa imo, pero may ara pa nga tawo nga mas malapit mo pa gid nga paryente sang sa akon. ¹³ Pabilin ka diri sa bilog nga gab-i, kag buwas sa aga tan-awon ta kon batunon niya ang iya responsibilidad sa imo. Kon magsugot siya, ti maayo; pero kon indi gani, ginasumpa ko sa buhi nga Ginoo nga batunon ko ang responsibilidad ko sa imo. Sige, diri ka lang tulog hasta mag-aga.”

¹⁴ Gani nagtulog si Ruth sa tiilan dampi ni Boaz hasta mag-aga, pero madulumdulom pa nagbangon si Ruth agod nga indi siya makilala, kay indi gusto ni Boaz nga may makahibalo nga nagkadto si Ruth sa iya didto sa linasan. ¹⁵ Nagsiling si Boaz kay Ruth, “Dal-a diri sa akon ang ginasuksok mo nga kunop kag humlada.” Ginhumlad ini ni Ruth, kag ginbubuan dayon ni Boaz sang mga anom ka kilo^[ab] nga barley kag ginpapas-an kay Ruth. Kag nagbalik si Ruth^[ac] sa banwa.

¹⁶ Pag-abot ni Ruth sa iya ugangan, ginpamangkot siya, “Kamusta, anak?” Ginsugiran siya dayon ni Ruth sang tanan nga ginhimo ni Boaz. ¹⁷ Kag nagsiling pa gid si Ruth, “Indi gusto ni Boaz nga magpauli ako sa imo nga wala sing dala, gani ginhatagan niya ako sining mga anom ka kilo nga barley.” ¹⁸ Nagsiling si Noemi, “Hulat ka lang, anak, hasta mahibaluan mo kon ano gid ang matabo, kay indi gid mag-untat si Boaz hasta nga mapatigayon niya subong nga adlaw ang ginpangabay mo sa iya.”

Ginpangasawa ni Boaz si Ruth

4 Karon, nagkadto si Boaz sa puwertahan sang banwa^[ad] kag nagpungko didto. Sang nag-agi ang mas malapit nga paryente ni Elimelec nga ginsiling ni Boaz, nagsiling si Boaz sa iya, “Hapit anay amigo kag magpungko.” Gani nagpalapit ang tawo kag nagpungko. ² Dayon ginpatipon ni Boaz ang napulo ka manugdumala sang banwa kag ginpapungko man didto. Kag sang nagpungko na sila, ³ nagsiling si Boaz sa iya paryente, “Nagbalik na si Noemi halin sa Moab, kag gusto niya nga ibaligya ang duta sang aton paryente nga si Elimelec. ⁴ Nahunahunaan ko nga ipahibalo ini sa imo. Gani, kon gusto mo, bakla ini sa presensya sang mga manugdumala sang akon mga kasimanwa kag sang iban pa nga nagapungko diri. Pero kon indi mo gusto, siling lang, agod mahibaluan ko. Sa matuod lang, ikaw ang una nga may responsibilidad sa pagbakal sini, kag sunod lang ako.” Nagsiling ang tawo, “Sige, baklon ko ina.” ⁵ Pero nagsiling si Boaz, “Sa adlaw nga baklon mo ang duta kay Noemi, kinahanglan nga pangasaw-on mo man ang Moabnon nga balo nga si Ruth,^[ae] agod nga kon may anak na kamo, magapabilin ang duta sa pamilya sang aton paryente nga napatay.”^[af]

⁶ Sang mabatian ini sang tawo, nagsiling siya, “Kon amo sina indi ko na lang pagbaklon ang duta kay basi magkaproblema pa ako sa akon kaugalingon nga duta tungod kay pati ang mangin anak namon ni Ruth may bahin na sa akon duta. Ikaw na lang ang magbakal kay indi ko mahimo ina.”

⁷ Sadto nga panahon sa Israel, para masiguro ang pagbakal sang duta ukon ang pagsaylo sang kinamatarong sa pagbakal sang duta, ubahon sang isa ka tawo ang iya sandalyas kag ihatag sa isa. Amo ini ang ginahimo sa Israel sa pagpamatuod nga sigurado na ang transaksyon.

⁸ Gani sang pagsiling sang tawo kay Boaz, “Ikaw na lang ang magbakal sang duta,” gin-uba niya dayon ang iya sandalyas kag ginhatag kay Boaz.^{[ag] 9} Nagsiling dayon si Boaz sa mga manugdumala sang banwa kag sa tanan nga tawo didto, “Mga saksi kamo subong nga adlaw nga baklon ko na kay Noemi ang tanan nga kadutaan ni Elimelec, nga ginpanubli ni Kilion kag ni Mahlon. ¹⁰ Kag dugang pa gid, pangasaw-on ko si Ruth nga Moabnon, nga balo ni Mahlon, agod nga kon may anak na kami, magapabilin ang duta ni Mahlon sa iya pamilya.^[ah] Kag agod indi madula ang iya kaliwat sa iya mga kasimanwa.” Dayon nagsiling si Boaz sa mga tawo, “Saksi kamo subong nga adlaw!”

¹¹ Nagsabat ang mga manugdumala sang banwa kag ang tanan nga tawo didto sa puwertahan, “Huo, mga saksi kami. Kabay pa nga ang imo pangasaw-on himuon sang Ginoo nga pareho kay Raquel kag kay Lea nga nakapamata, nga amo ang nangin katawhan sang Israel. Kabay pa nga magmanggaranon ka sa Efrata kag mangin bantog sa Betlehem. ¹² Kabay pa nga ang mga kabataan nga ihatag sang Ginoo sa imo paagi sa sini nga babayi magapabantog sa imo pamilya pareho sa pamilya ni Perez, ang anak ni Juda kay Tamar.”

Ang mga Katigulangan ni David

¹³ Gani ginpangasawa ni Boaz si Ruth, kag ginbuot sang Ginoo nga magbusong si Ruth. Sang ulihi nagbata siya sing lalaki. ¹⁴ Nagsiling ang mga babayi kay Noemi, “Dalayawon ang Ginoo! Ginhatagan ka niya subong sang apo nga magaatipan sa imo. Kabay pa nga mangin bantog siya sa Israel! ¹⁵ Pabaskugon kag atipanon niya ikaw kon tigulang ka na gid, kay anak siya sang imo umagad nga nagahigugma gid sa imo sobra pa sa paghigugma sang pito ka anak nga lalaki.”

¹⁶ Ginakuha permi ni Noemi ang bata kag ginasabak. Siya ang manug-atipan sang bata. ¹⁷ Nagsiling ang mga babayi nga kaingod ni Noemi, “May apo na si Noemi nga lalaki!” Gin-ngalanan nila ang bata nga Obed. Kag sang dako na si Obed, may anak siya nga si Jesse. Kag si Jesse amo ang amay ni David.

¹⁸ Amo ini ang mga kaliwat ni Perez hasta kay David:

Si Perez amay ni Hezron, ¹⁹ si Hezron amay ni Ram, si Ram amay ni Aminadab, ²⁰ si Aminadab amay ni Nashon, si Nashon amay ni Salmon, ²¹ si Salmon amay ni Boaz, si Boaz amay ni Obed, ²² si Obed amay ni Jesse, kag si Jesse amay ni David.

Ang Pagkatawo ni Samuel

1 May isa ka tawo nga kaliwat ni Zuf nga ang iya ngalan si Elkana. Ini siya nagaestar sa Rama sa kabukiran sang Efraim. Anak siya ni Jeroham nga anak ni Elihu. Si Elihu anak ni Tohu nga anak ni Zuf, nga halin sa tribo ni Efraim. ² Si Elkana may duha ka asawa nga amo si Hana kag si Penina. May mga anak si Penina pero si Hana iya wala.

³ Kada tuig nagakadto si Elkana kag ang iya pamilya sa Shilo sa pagsimba kag sa paghalad sa Ginoo nga Makagagahom. Ang mga pari sang Ginoo didto sa Shilo amo ang duha ka anak ni Eli nga si Hofni kag si Finehas. ⁴ Kada maghalad si Elkana, ginapartida niya ang iban nga bahin sang iya halad kay Penina kag sa ila mga kabataan. ⁵ Pero ginadoble niya ang bahin ni Hana tungod kay ginahigugma gid niya siya bisan pa nga indi siya makabata kay ginhimo siya sang Ginoo nga baw-as. ⁶ Kag tungod nga indi siya makabata, permi siya ginapaakig kag ginapakahuy-an ni Penina nga iya ribal. ⁷ Amo ini ang nagakatabo kada tuig. Kada kadto ni Hana sa balay sang Ginoo ginapaakig siya ni Penina hasta nga maghibi na lang siya kag indi na magkaon. ⁸ Nagasiling si Elkana sa iya, “Ngaa nagahibi ka? Ngaa indi ka magkaon? Ngaa nagapangasubo ka? Indi bala nga mas labi pa ako sa imo sang sa napulo ka bata?”

^9-10 Isa sadto ka tion, pagkatapos nila kaon didto sa balay sang Ginoo sa Shilo, nagtindog si Hana kag nagpangamuyo nga nagahilibion, kay puwerte gid ang kalisod nga iya nabatyagan. Nagapungko sadto ang pari nga si Eli malapit sa puwertahan sang balay^[ai] sang Ginoo. ¹¹ Nagpanumpa si Hana sa Ginoo nga nagasiling, “O Ginoo nga Makagagahom, tan-awa ang akon pag-antos. Dumduma ako nga imo alagad kag indi gid ako pagkalimti. Kon hatagan mo ako sang anak nga lalaki, ihatag ko siya sa imo agod mag-alagad siya sa imo sa bug-os niya nga kabuhi. Kag bilang tanda sang iya bug-os nga pag-alagad sa imo, indi pagguntingan ang iya buhok.”

^12-13 Samtang nagapadayon siya sa pagpangamuyo sa Ginoo, nakita ni Eli nga nagatikab ang iya bibig pero indi bation ang iya tingog. Naghunahuna si Eli nga hubog siya. ¹⁴ Gani nagsiling siya sa iya, “Hasta san-o ka pa nga magpahubog? Abi untati na ina!” ¹⁵ Nagsabat si Hana, “Indi ako hubog, sir, kag wala ako makainom sang bisan ano nga klase sang ilimnon. Ginapautwas ko lang sa Ginoo ang puwerte nga kalisod nga akon ginabatyag. ¹⁶ Indi ako pagkabiga nga isa ka malain nga babayi. Nagapangamuyo ako diri tungod sa akon puwerte nga kalisod.” ¹⁷ Nagsabat si Eli, “Lakat, kag indi ka na magpalibog. Kag kabay pa nga ang Dios sang Israel magahatag sang imo ginapangayo sa iya.” ¹⁸ Nagsiling si Hana, “Sir, salamat sa imo kaayo sa akon.” Naglakat siya dayon, kag nagkaon na siya kag wala na nagpangasubo.

¹⁹ Pagkaaga, aga pa gid nagbangon si Elkana kag ang iya pamilya kag nagsimba sila sa Ginoo. Dayon nagpauli sila sa ila balay sa Rama. Naghulid si Elkana kay Hana, kag ginsabat sang Ginoo ang pangamuyo ni Hana nga hatagan siya sang bata. ²⁰ Gani nagbusong siya, kag sang ulihi nagbata sing lalaki. Gin-ngalanan niya siya nga Samuel,^[aj] kay siling niya, “Ginpangayo ko siya sa Ginoo.”

Ginhalad ni Hana si Samuel

²¹ Karon, nag-abot naman ang tion nga si Elkana kag ang iya bug-os nga pamilya magahalad sa Ginoo suno sa ila ginahimo kada tuig. Amo man ini ang tion nga magahalad siya sa pagtuman sang iya panaad sa Ginoo. ²² Pero wala mag-upod si Hana. Nagsiling siya sa iya bana, “Kon malutas na ang bata, dal-on ko siya sa balay sang Ginoo kag ihalad sa iya, kag didto siya magaestar sa bug-os niya nga kabuhi.” ²³ Nagsabat si Elkana sa iya, “Himua kon ano ang maayo para sa imo. Pabilin ka lang diri hasta nga malutas mo siya. Kag kabay pa nga pakamaayuhon sang Ginoo ang imo ginpromisa sa iya.” Gani nagpabilin si Hana kag gin-atipan niya ang iya bata.

²⁴ Sang malutas na ang bata, gindala siya ni Hana sa balay sang Ginoo didto sa Shilo. Nagdala man siya sang tatlo ka tuig nga turo nga baka, tunga sa sako nga harina, kag bino nga nasulod sa panit nga suludlan. ²⁵ Pagkatapos nga maihaw ang baka gindala nila si Samuel kay Eli. ²⁶ Nagsiling si Hana kay Eli, “Kon nadumduman mo pa, sir, ako ang babayi nga nagtindog diri sadto nga nagapangamuyo sa Ginoo. ²⁷ Ginpangayo ko ini nga bata sa Ginoo kag ginhatag niya ang akon ginpangayo. ²⁸ Gani karon ihalad ko siya sa Ginoo. Magaalagad siya sa Ginoo sa bug-os niya nga kabuhi.” Dayon ginsimba nila^[ak] ang Ginoo.

Ang Pangamuyo ni Hana

2 Dayon nagpangamuyo si Hana,

¹¹ Dayon nagpauli si Elkana kag si Hana sa Rama. Pero ginbilin nila si Samuel agod mag-alagad sa Ginoo sa idalom sang pag-atipan ni Eli nga pari.

Ang Sala sang Duha ka Anak ni Eli

¹² Ang duha ka anak ni Eli mga malaot nga mga tawo. Wala sila nagatuman sa Ginoo ¹³ tungod kay wala nila ginasunod ang mga pagsulundan parte sa bahin nga mabaton sang mga pari halin sa halad sang mga tawo. Amo ini ang ila ginahimo kon may nagahalad: Samtang ginapabukalan ang ginahalad nga mga karne, ginapakadto nila didto ang ila suluguon nga may dala nga dako nga tinidor nga may tatlo ka ngipon. ¹⁴ Dayon ginatuslok sang suluguon ang mga karne sa sulod sang kaldero ukon kolon. Ang madala sang tinidor amo ang bahin nila nga mga pari. Amo ini ang ila ginahimo kada halad sang mga Israelinhon sa Shilo. ¹⁵ Kag bisan antes pa sunugon ang tambok sang karne, nagapalapit ang ila suluguon sa tawo nga nagahalad kag nagasiling, “Hatagi sang karne ang pari para sugbahon. Indi siya magbaton sang ginpabukalan; gusto niya ang hilaw.” ¹⁶ Kon magsiling gani ang nagahalad nga hulaton anay nga mahalad ang tambok sang karne antes siya magkuha sang gusto niya, amo ini ang iya ginasiling, “Indi puwede! Kinahanglan ihatag mo subong gid, kay kon indi, agawon ko ina sa inyo.” ¹⁷ Dako gid ini nga sala nga nahimo sang mga anak ni Eli sa panulok sang Ginoo, kay wala nila ginatahod ang halad para sa Ginoo.

¹⁸ Karon, ang bata nga si Samuel padayon nga nagaalagad sa Ginoo. Nagasul-ob siya sang espesyal nga panapton^[am] nga linen. ¹⁹ Kada tuig ginahimuan ni Hana si Samuel sang pangsampaw nga bayo, kag iya ini ginadala sa iya kon maglakat siya upod sa iya bana sa paghalad sang tuigan nga halad. ²⁰ Kag didto, ginabendisyunan ni Eli si Elkana kag ang iya asawa. Nagasiling siya kay Elkana, “Kabay pa nga hatagan ka sang Ginoo sang mga kabataan paagi sa sining imo asawa bilang baylo sa isa nga ginpangayo niya kag iya man nga ginhatag sa Ginoo.” Dayon nagpauli sila.

²¹ Ginkaluoyan sang Ginoo si Hana. Nakabata pa siya sang tatlo ka lalaki kag duha ka babayi. Si Samuel iya padayon nga nagadako nga ara sa Ginoo.

Si Eli kag ang Iya mga Anak

²² Karon si Eli tigulang na gid. Nabatian niya ang tanan nga malain nga ginahimo sang iya mga anak sa mga Israelinhon. Kag nabatian man niya ang ila pagpakighilawas sa mga babayi nga nagaalagad sa may puwertahan dampi sang Tolda nga Ginapakigkitaan. ²³ Gani ginsilingan niya sila, “Nabatian ko sa mga tawo ang tanan nga kalautan nga ginahimo ninyo. Ngaa ginahimo ninyo ina? ²⁴ Untati na ninyo ina, mga anak, kay indi maayo ining mga nabatian ko sa katawhan sang Ginoo.”

²⁵ Nagsiling pa gid si Eli, “Kon ang isa ka tawo makasala sa iya isigkatawo, mahimo nga ang Dios^[an] magapatunga sa ila; pero sin-o ang magapatunga kon ang tawo makasala sa Ginoo?” Pero wala nagpamati sa iya ang iya mga anak tungod nagdesisyon na ang Ginoo nga patyon sila.

²⁶ Sa pihak nga bahin, padayon nga nagadako si Samuel, kag nalipay gid sa iya ang Ginoo kag ang mga tawo.

Ang Tagna sa Panimalay ni Eli

²⁷ Karon, nagpalapit ang isa ka propeta sang Dios^[ao] kay Eli kag nagsiling sa iya, “Amo ini ang ginahambal sang Ginoo: Nagpahayag ako sa imo katigulangan nga si Aaron kag sa iya pamilya sang sila ulipon pa sang hari sang Egipto.^{[ap] 28} Sa tanan nga tribo sang Israel, ang iya pamilya ang ginpili ko nga mangin akon mga pari sa pag-alagad sa halaran, sa pagsunog sang insenso, kag sa pagsul-ob sang espesyal nga panapton^[aq] sang pari sa akon presensya. Ginhatagan ko man sila sang mga parte sa mga halad nga paagi sa kalayo^[ar] nga ginahalad sang mga Israelinhon. ²⁹ Karon, ngaa ginahilabtan^[as] pa ninyo ang mga halad nga para sa akon? Ngaa ginataha mo pa, Eli, ang imo mga kabataan sang sa akon? Kay ginapabay-an mo sila nga patambukon nila ang ila kaugalingon sang mga maayo nga parte sang mga halad nga halin sa akon katawhan nga mga Israelinhon.